Historia Ośrodka
Doradztwo rolnicze w Polsce ma długoletnią i piękną tradycję sięgającą końca XIX wieku. W tę historię polskiego doradztwa jasną kartą wpisuje się także Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie. W latach 1956-2016 Ośrodek w Minikowie niezależnie od szyldów, form organizacyjnych i zadań mu stawianych zawsze służył rolnikom i mieszkańcom wsi, stanowiąc ważne ogniwo w systemie przekazywania wiedzy i upowszechniania postępu rolniczego.
Do roku 1939 na terenie Minikowa działało niezbyt prężne prywatne gospodarstwo rolne, które po wyzwoleniu w 1945 roku zostaje przejęte przez Państwowy Instytut Naukowy Gospodarstwa Wiejskiego. W 1951 roku zostaje utworzony Zespół Badawczy Instytutu Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa, który zajmował się głównie zagadnieniami uprawy roślin strączkowych i pastewnych. Kierownikiem tej placówki był prof. dr Zygmunt Mackiewicz, wybitny naukowiec, który na podstawie własnych badań wprowadził do praktyki rolniczej nowatorskie metody uprawy roślin strączkowych i innych gatunków roślin jak wyki kosmatej w siewie jarym, lędźwianu afrykańskiego, a nawet i soi.
W połowie lat pięćdziesiątych barierą dalszego rozwoju rolnictwa w Polsce stał się brak możliwości wykorzystania wyników badań naukowych przez praktykę rolniczą.
Mówiąc wprost nie było instytucji, która byłaby ogniwem pośrednim w przystosowywaniu i przekazywaniu dorobku nauk rolniczych do praktyki rolniczej. Mając to na względzie ówczesne władze w 1956 r. powołały w całym kraju Rolnicze Rejonowe Zakłady Doświadczalne. Jednym z nich był Ośrodek w Minikowie utworzony w kwietniu 1956 r., a jego pierwszym dyrektorem został inż. Marian Szomek. Zakład organizacyjnie był podporządkowany Wydziałowi Rolnictwa i Leśnictwa Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy.
W tamtym okresie działalność Ośrodka w Minikowie skupiła się na:
– prowadzeniu prac doświadczalno – adaptacyjnych mających istotne znaczenie dla rolnictwa województwa bydgoskiego
– doskonaleniu zawodowym kardy inżynieryjno – technicznej, zwłaszcza instruktorów rolnych oraz rolników
– prowadzeniu przyzakładowego gospodarstwa rolnego jako bazy dydaktyczno -doświadczalnej i produkcyjnej.
Po reformie administracyjnej kraju w 1975 roku, decyzją Wojewody Bydgoskiego Rolniczy Rejonowy Zakład Doświadczalny zostaje przekształcony w Wojewódzki Ośrodek Postępu Rolniczego – początkowo obejmował cztery województwa: bydgoskie, pilskie, toruńskie i włocławskie, a później – po usamodzielnieniu się nowopowstałych ośrodków tylko województwo bydgoskie. Reorganizacja ta spowodowała istotną zmianę w kierunkach działalności i funkcjonowania Ośrodka. Ciężar działalności przesunął się z funkcji adaptacyjno – doświadczalnych na wdrożeniowo – upowszechnieniowe i oświatowe. Ośrodek był koordynatorem prac wdrożeniowo – upowszechnieniowych na terenie województwa bydgoskiego. Bazą oddziaływania była sieć gospodarstw wdrożeniowych i przykładowych, Kluby Przodujących Młodych Rolników, gospodarstwa szkolne, a także Zespoły Przysposobienia Rolniczego oraz ośrodki szkolenia kursowego w Lubaszczu i Karolewie. W tym okresie dynamicznie rozwija się pozaszkolna oświata rolnicza, głównie na kursach kwalifikacyjnych i w Zespołach Przysposobienia Rolniczego. Pod koniec lat osiemdziesiątych udokumentowane kwalifikacje rolnicze posiadało prawie 60% producentów rolnych województwa bydgoskiego.
Od 1978 roku Ośrodek przystępuje do organizacji „Dni Otwartych Drzwi" i wystaw rolniczych. Impreza ta została dobrze przyjęta przez rolników i na stałe zadomowiła się w kalendarzu imprez wystawienniczo-targowych. Dla ciekawości warto podać, że te pierwsze „DOD" odwiedzało 100-150 osób, a obecnie targi AGRO-TECH odwiedza średnio 35 tysięcy osób, głównie rolników.
W tym okresie wspólnie z ATR w Bydgoszczy zorganizowano pierwsze w kraju praktyki semestralne dla studentów w przodujących gospodarstwach, organizowane są również konkursy jak Telewizyjny Konkurs Producentów Zbóż, racjonalizatorski „Skrzynka Dobrych Pomysłów", „Zielone Złoto – Bogactwem Rolnika", ”Złota Wiecha” i wiele innych. Konkurs racjonalizatorski organizowany wspólnie z Gazetą Pomorską i Oddziałem Wojewódzkim SITR stał się znany w całym kraju, a niektóre zgłoszone wynalazki rolników zostały opatentowane i wdrożone do produkcji.
Ośrodek w Minikowie jako pierwszy w kraju w oparciu o doświadczenia holenderskie wdrożył do produkcji nowatorską technologię zbioru traw na sianokiszonkę. Technologia ta w sposób radykalny usprawniła zbiór traw i obniżyła koszty produkcji pasz objętościowych z użytków zielonych. Doceniając osiągnięcia w tym zakresie Ministerstwo Rolnictwa powołało w Minikowie „Krajowy Punkt Konsultacyjno – Wdrożeniowy Produkcji Sianokiszonek" pod nadzorem merytorycznym Instytutu Zootechniki w Krakowie. Również w tym czasie od praktyki rolniczej wprowadzano prototypowe deszczownie według projektu prof. Stanisława Grabarczyka z ATR w Bydgoszczy.
I tak dochodzimy do okresu przemian społeczno – ustrojowych, jakie miały miejsce po 1990 roku. W 1991 roku następuje kolejna reorganizacja doradztwa rolniczego. Głównym jej celem było dostosowanie doradztwa rolniczego do funkcjonowania w warunkach gospodarki rynkowej i umożliwienie rolnikom większego wpływu na realizację ich potrzeb doradczych. Jednym z pierwszych kroków było oddzielnie funkcji doradczych od działalności gospodarczej i produkcyjnej, tworząc dwie odrębne jednostki: Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie i Rolniczy Zakład Doświadczalny ATR w Bydgoszczy. Dyrektorem ODR w Minikowie w drodze konkursu zostaje dr Roman Sass. Dokonano głębokiej weryfikacji kadry doradczej, w wyniku czego zmniejszono zatrudnienie o połowę.
W warunkach gospodarki wolnorynkowej pojawiło się zapotrzebowanie na doradztwo ekonomiczne i rynkowe oraz na doradztwo z otoczenia rolnictwa. Mała przedsiębiorczość na wsi, tworzenie grup producentów rolnych, ochrona naturalnego środowiska, ekologizacja, a potem zagadnienia związane z dostosowaniem rolnictwa i przetwórstwa rolno – spożywczego do integracji z Unią Europejską. W praktyce oznaczało to ukierunkowanie programów doradczych na:
– poprawienie efektywności produkcji rolnej dostosowanej do warunków rynkowych,
– wykorzystaniu naturalnych walorów wsi w celu pozyskania dodatkowych źródeł dochodu,
– ograniczeniu degradacji naturalnego środowiska oraz produkcji zdrowej żywności,
– poznaniu zasad i mechanizmów Wspólnej Polityki Rolnej.
Przejście do gospodarki rynkowej i sprostanie nowym wyzwaniom wymagało od doradców jak i rolników zupełnie nowej wiedzy i wyższych kwalifikacji. Był to dla doradztwa rolniczego trudny okres. W przystosowaniu się do nowych warunków pomocne były programy doradcze finansowane z funduszy: PHARE, Rządu Królestwa Danii, Polsko – Amerykańskiego Programu Doradztwa Rolniczego, Fundacji Polsko – Niemieckiej oraz programu „AGROLINIA”, dzięki nim eksperci z krajów UE mogli przygotować polskich doradców do nowych zadań. Z puli tych środków można było gruntownie przeszkolić doradców, sfinansować wiele stażów zagranicznych, zakupić niezbędny sprzęt komputerowy i poligraficzny, zrealizować wiele projektów doradczych oraz pobudować jedyny w Polsce Polsko – Francuski Ośrodek Doskonalenia Zawodowego Rzeźników i Wędliniarzy, w którym organizowano szkolenia praktyczne dla pracowników z małych i średnich zakładów przetwórstwa mięsnego i dla sprzedawców.
W tym okresie szczególnego znaczenia nabiera rachunek ekonomiczny, jak analiza kosztów produkcji, sporządzanie biznes planów dla rolników i firm ubiegających się o kredyty preferencyjne ze środków krajowych, a potem również z programów unijnych SAPARD, PROW czy SPO. Był to też okres bardzo dobrej współpracy z Akademią Techniczno – Rolniczą w Bydgoszczy, a jej efektem było opracowanie programów komputerowych, wspierających pracę doradczą. Niektóre z nich jak „KREDYT”- wykorzystywany do sporządzania biznes planów znalazł powszechne uznanie w całej Polsce i jest stosowany do dziś przez większość ośrodków doradczych oraz przez banki i instytucje z otoczenia agrobiznesu. Ośrodek w Minikowie stał się tym samym wiodącym ośrodkiem w kraju w zakresie doradztwa ekonomicznego.
Lata dziewięćdziesiąte – to dynamiczny rozwój Targów „AGRO-TECH” – wielokrotnie wyróżnianych, które z biegiem lat stały się największą regionalną wystawą rolniczą w Polsce Północnej.
Pod koniec lat 90-tych nasilił się proces dostosowania rolnictwa do integracji z Unią Europejską. Było to kolejne, wielkie wyzwanie jakie stanęło przed doradztwem rolniczym. W pierwszym latach po 2000 roku na niespotykaną dotąd skalę prowadzona była kampania szkoleniowo – informacyjna, w którą włączeni zostają wszyscy doradcy. Przed referendum o przystąpieniu Polski do UE – na przełomie lat 2003-2004 przeszkolono ponad 40 tysięcy rolników. Trzeba wyraźnie podkreślić, że w tym czasie prawie sto procent przygotowanych i złożonych do ARiMR wniosków o dopłaty unijne, to pomoc i ogromna praca doradców Ośrodka. Świadczyło to o dużej sprawności i mobilności instytucji doradczej. Z tych powodów pod adresem Minikowa kierowane były liczne dowody uznania i podziękowania ze strony rolników i mieszkańców wsi, którzy jednoznacznie stwierdzali, że bez udziału doradców nie mogliby tak efektywnie skorzystać z wielu programów unijnych. Jest to najlepsza nagroda i satysfakcja dla naszej pracy.
Corocznie Ośrodek realizuje ok. 30 programów doradczych opiniowanych przez Społeczną Radę Doradztwa Rolniczego. Programy te były finansowane z różnych źródeł m.in. z budżetu Państwa, Urzędu Marszałkowskiego, Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Funduszu Współpracy Agrolinia 2000, Fundacji Polsko – Niemieckiej, Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, Fundacji Programów Pomocowych dla Rolnictwa FAPA oraz programu Leonardo da Vinci.
Ważnym przedsięwzięciem w działalności Ośrodka było też podjęcie decyzji o wdrożeniu Systemu Zarządzania Jakością ISO 9001 : 2000 na usługi doradcze, szkoleniowe i wystawienniczo targowe. Certyfikat Jakości został przyznany w listopadzie 2004 r. W liście gratulacyjnym ówczesny minister rolnictwa Wojciech Olejniczak napisał m.in.: Przyznanie Międzynarodowego Certyfikatu Jakości ISO 9001 : 2000 wprowadza Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie do grona najnowocześniejszych placówek, które osiągnęły najwyższy jakościowo poziom usług doradczych, szkoleniowych i wystawienniczo – targowych w kraju”.
Do 2005 roku doradztwo rolnicze w kraju funkcjonowało w oparciu o akty prawne niższego rzędu. Zdarzało się dość często, że na terenie jednego województwa działało kilka ośrodków doradczych o różnych strukturach organizacyjnych – jedne podległe wojewodzie, inne ministrowi rolnictwa. Tak też było i w naszym województwie, gdzie funkcjonowały dwa odr-y: w Minikowie i Zarzeczewie oraz Regionalne Centrum Doradztwa, Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich w Przysieku. To powodowało, że zadania często się nakładały, tworząc niekiedy spory kompetencyjne.
Od 2005 roku jednostki doradztwa rolniczego działają na mocy przepisów ustawy z października 2004 r. Ustawa ta wraz z rozporządzeniem ministra rolnictwa z 2004 r. stworzyły podstawy do reorganizacji doradztwa rolniczego w taki sposób, że na terenie województwa działa tylko jeden ośrodek, podległy wojewodzie i tak też się stało w naszym województwie. Został utworzony Kujawsko – Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego z siedzibą w Minikowie i oddziałami w Przysieku i Zarzeczewie. Jednocześnie Ośrodek staje się państwową jednostką organizacyjną z osobowością prawną. Pierwszy rok funkcjonowania Ośrodka w nowych warunkach prawno – organizacyjnych poświęcony był w dużej mierze sprawom organizacyjnym związanym z konkursem na dyrektora, (ponownie dyrektorem zostaje dr Roman Sass), określeniem nowej struktury organizacyjnej, weryfikacji stanowisk i kadry oraz wiele innych działań formalnych. Pomimo tych dodatkowych prac związanych z reorganizacją doradztwa nie zaniedbano w żaden sposób realizacji zadań statutowych, a wręcz przeciwnie zwiększono aktywność jednostki i doradców. W tym czasie Ośrodek bardzo mocno włączył się w pomoc rolnikom w zdobywaniu środków finansowych w ramach funduszy unijnych. Trzeba powiedzieć, że środki Unii Europejskiej przeznaczone na rolnictwo i obszary wiejskie w ramach Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Sektorowego Programu Operacyjnego zostały w naszym województwie wykorzystane w 100 proc., a istotną rolę w tym procesie odegrał Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie.
W ostatnich latach najważniejszym obszarem działalności Ośrodka była pomoc udzielana rolnikom i mieszkańcom wsi w zakresie pozyskania środków pomocowych z Unii Europejskiej, głównie na działania PROW 2007-2013.
Największym zainteresowaniem rolników cieszyły się środki na wsparcie działań inwestycyjnych na modernizację rolnictwa. Poza tym rolnicy zwracali się też o pomoc na takie działania jak ułatwienie startu młodym rolnikom, różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej czy na tworzenie i rozwój mikroprzedsiębiorstw. Corocznie na wiosnę nasi specjaliści i doradcy terenowi pomagają wypełniać tysiące wniosków o płatności bezpośrednie i opracowań dotyczących programów rolnośrodowiskowych. Od 2004 roku Ośrodek pełni też funkcję Wojewódzkiego Biura Rachunkowego w ramach Systemu Zbierania, Wykorzystywania Danych Rolniczych z Gospodarstw Rolnych tzw. Polski FADN. Łącznie badaniami objętych jest ponad 1400 gospodarstw, co wymaga ok. 12 tys. wizyt rocznie.
Ośrodek w swojej działalności doradczej dużo uwagi poświęca też zagadnieniom ekologii i ochrony środowiska. Od wielu lat przy wsparciu finansowym Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej realizowany jest program edukacyjny „Ekologizacja wsi woj. kujawsko-pomorskiego”, który swym zasięgiem objął ponad trzy tysiące gospodarstw. Dzięki niemu wdrożono do praktyki kompleksowe działania ograniczające procesy degradacji środowiska z tytułu działalności rolniczej.
Nowym działaniem jest edukacja przyrodnicza. W tym celu utworzony został Ośrodek Edukacji Przyrodniczej i Rozwoju Zielonej Gospodarki, gdzie odbywają się liczne animacje i warsztaty przyrodnicze dla dzieci i młodzieży. Szeroko podejmowana jest też problematyka odnawialnych źródeł energii, w tym również poprzez uczestnictwo w projektach międzynarodowych.
Dbamy również o zachowanie dziedzictwa kulinarnego, bo jest to z jednej strony element wyróżniający dany region na mapie kraju, a z drugiej produkty tradycyjne i regionalne mogą być sposobem na dywersyfikację dochodów i zatrudnienie na obszarach wiejskich. Wychodząc naprzeciw tym problemom utworzono w Minikowie Centrum Dziedzictwa Kulinarnego i Turystyki Wiejskiej, w którym są organizowane szkolenia praktyczne dla lokalnych wytwórców i gospodarstw agroturystycznych. W ramach Centrum utworzono tzw. inkubator kuchenny, czyli miejsce, gdzie lokalni producenci żywności mogą, na krótkie okresy wynajmować infrastrukturę Centrum w celu profesjonalnego przygotowania produktów do sprzedaży bezpośredniej.
Wiele małych gospodarstw rolnych nie jest w stanie utrzymać się tylko z dochodów z działalności rolniczej. Dlatego opracowany został duży projekt reorientacji zawodowej pod nazwą „Nowy zawód-nowa szansa”, w którym uczestniczyło blisko 5 tys. osób. Dla 4,5 tys. rolników opracowano indywidualne plany reorientacji zawodowej, zaś kursy ukończyło 2,4 tys. osób, nabywając uprawnienia w różnych zawodach. Wielu spośród nich założyło własna działalność, bądź podjęło pracę w różnych formach zatrudnienia.
Coraz większe znaczenie mają też szkolenia praktyczne z zakresu nowoczesnej techniki rolniczej, dlatego od 2006 roku funkcjonuje Centrum Techniki Rolniczej, gdzie szkolą się rolnicy, doradcy i młodzież szkół rolniczych. Szkolenia te cieszą się bardzo dużym zainteresowaniem.
W ostatnich latach oprócz wielu zadań statutowych realizowane były również inwestycje w ramach środków RPO na rozwój instytucji z otoczenia biznesu, w wyniku których została rozbudowana i unowocześniona baza szkoleniowa Ośrodka oraz infrastruktura targowa. Wartość inwestycji wyniosła 6,5 mln złotych. Powstał nowoczesny, wielofunkcyjny kompleks edukacyjno-wystawienniczy.
Nowa perspektywa finansowa na lata 2014-2020 z uwagi na dużą złożoność działań wymagać będzie z pewnością jeszcze większego wsparcia ze strony doradztwa rolniczego. Jestem jednak całkowicie przekonany, że i temu zadaniu podołamy.
