Co się zmienia?

W nowej perspektywie finansowej zostały zwiększone stawki płatności. Pojawiły się także nowe instrumenty wsparcia związane z ekstensywnym użytkowaniem łąk i pastwisk na obszarach Natura 2000 oraz ochroną bioróżnorodności na gruntach ornych. Zobowiązania, jak do tej pory, będą podejmowane na 5 lat.

Lista interwencji

Do interwencji rolno-środowiskowo-klimatycznych PS dla WPR 2023-2027 należą:

1. Ochrona cennych siedlisk i zagrożonych gatunków na obszarach Natura 2000.
2. Ochrona cennych siedlisk i zagrożonych gatunków poza obszarami Natura 2000.
3. Ekstensywne użytkowanie łąk i pastwisk na obszarach Natura 2000 – NOWA.
4. Zachowanie sadów tradycyjnych odmian drzew owocowych.
5. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie.
6. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie.
7. Bioróżnorodność na gruntach ornych – NOWA.
    

Krajowy Plan Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO) jest planem rozwojowym określającym cele związane z odbudową i tworzeniem odporności społeczno-gospodarczej Polski po kryzysie wywołanym pandemią COVID-19 oraz służące ich realizacji reformy i inwestycje.

Dokument stanowi podstawę ubiegania się o wsparcie z europejskiego Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (Recovery and Resilience Facility – RRF) ustanowionego Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/241 z dnia 12 lutego 2021 r. (Dz.U. UE L 57 z 18.2.2021).

Zgodnie z artykułem tego Rozporządzenia realizacja KPO służy promowaniu spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej poprzez zwiększenie odporności, gotowości na wypadek sytuacji kryzysowych, zdolności dostosowawczych i potencjału wzrostu gospodarczego, łagodzeniu społecznych i gospodarczych skutków kryzysu, w szczególności dla kobiet (realizując w ten sposób cele Europejskiego Filara Praw Socjalnych), wspieraniu zielonej transformacji, przyczynianiu się do realizacji unijnych celów w zakresie klimatu oraz transformacji cyfrowej.

KPO koncentruje swoje działania na sześciu europejskich filarach odpowiedzi na kryzys i budowy odporności:

1. zielona transformacja;
2. transformacja cyfrowa;
3. inteligentny i trwały wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu;
4. spójność społeczna i terytorialna;
5. opieka zdrowotna oraz odporność gospodarcza, społeczna i instytucjonalna;
6. polityki na rzecz następnego pokolenia, takie jak edukacja i umiejętności.

W ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności Polska może skorzystać w sumie z 58,1 mld euro, w tym ze środków bezzwrotnych w wysokości 23,9 mld euro. Projekt KPO złożony przez Polskę do oceny KE w 2021 r. zakłada wydatkowanie całej dostępnej dla Polski w ramach RRF sumy środków bezzwrotnych w wysokości 23,857 mld euro (w tym 5,318 mln euro na prowadzenie przez KE dialogu technicznego) oraz 11,507 mld euro z części pożyczkowej RRF – co daje w sumie budżet KPO na poziomie 35,364 mld euro.

Zgodnie z założeniami instrumentu RRF celem strategicznym KPO Polski jest odbudowa potencjału rozwojowego gospodarki utraconego w wyniku pandemii (recovery) oraz wsparcie budowy trwałej konkurencyjności gospodarki i wzrost poziomu życia społeczeństwa w dłuższym horyzoncie czasowym (resilience), co będzie odbywać się w szczególności poprzez przyspieszenie rozwoju niskoemisyjnej gospodarki o obiegu zamkniętym, która w sposób odpowiedzialny wykorzystuje zasoby środowiska (green growth), a także rozwój oparty na wykorzystaniu rozwiązań cyfrowych (digital growth).

Do osiągnięcia celów KPO przyczyni się realizacja sześciu komponentów oraz działań (tj. reform i inwestycji) w ramach KPO. Układ celów stanowi klucz do zaproponowanej architektury KPO. Realizacja KPO została skoncentrowana wokół następujących, sześciu komponentów, stanowiących obszary koncentracji reform i inwestycji:

1. Odporność i konkurencyjność gospodarki;
2. Zielona energia i zmniejszenie energochłonności;
3. Transformacja cyfrowa;
4. Efektywność, dostępność i jakość systemu ochrony zdrowia;
5. Zielona, inteligentna mobilność;
6. Poprawa jakości instytucji i warunków realizacji Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności.

Wzmacnianiu i odbudowie obszarów wiejskich będą służyły inwestycje lub reformy w ramach wszystkich sześciu komponentów KPO:

w komponencie A – dotyczące dywersyfikacji i skracania łańcucha dostaw produktów rolnych i spożywczych oraz budowy odporności podmiotów uczestniczących w łańcuchu; przygotowania terenów inwestycyjnych (w tym scalenia gruntów, uregulowanie kwestii technicznych i prawnych), doprowadzenie niezbędnej infrastruktury (woda, gaz, energia) oraz budowa powierzchni produkcyjnych i magazynowych na cele przemysłowe, usługowe; opracowania przez gminy planów ogólnych – wynikających ze zmiany ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym; zwiększenia dostępności do miejsc opieki nad dziećmi w wieku do lat 3; maksymalizowania pozytywnego oddziaływania podmiotów ekonomii społecznej w zakresie aktywizacji zawodowej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym; podnoszenie kwalifikacji lub przekwalifikowania zawodowego w dziedzinach związanych z branżą spożywczą (cukiernictwo, piekarstwo, przetwórstwo mięsa, przetwórstwo mleczarskie, przetwórstwo ryb) jak i branżą rolno-hodowlaną (hodowla koni i jeździectwo, mechanizacja rolnictwa, pszczelarstwo, rolnictwo, technika weterynaryjna); doradztwo dla firm obejmujące analizę przedwdrożeniową w zakresie identyfikacji procesów w firmie, które mogą zostać scyfryzowane, wybór oprogramowania, weryfikację wymagań funkcjonalnych do systemu, opracowanie koncepcji wdrożenia systemu, opis funkcjonalny rozwiązania, opracowanie dokumentacji i założeń dotyczących architektury rozwiązania, opracowanie procedur administracyjnych oraz przygotowanie planu szkoleń; szkolenia dla pracowników i kadry zarządzającej w zakresie zadań realizowanych w formule zdalnej (np.: praca i zarządzanie zespołem zdalnym, realizacja sprzedaży on-line, komunikacja z klientem on-line, kontrola pracy zdalnej, zdalne rekrutowanie, planowanie i ewidencja czasu pracy, a także szkolenia specjalistyczne związane z wdrożeniem specjalistycznych narzędzi informatycznych); zakup licencji/oprogramowania na narzędzia informatyczne umożliwiające zdalną komunikację i pracę wśród pracowników firmy oraz w komunikacji z klientami (konferencje audio, video, chatboty, programy do pracy zespołowej), oprogramowanie umożliwiające wdrożenie i rozwój procesów cyfrowych w firmie, które przekładają się na stworzenie miejsc pracy, możliwych do wykonywania w formie zdalnej (np.: systemy EZD, CRM, ERP, przeniesienie sprzedaży do internetu (e-handel), elektroniczny obieg dokumentów, system e-fakturowania);

w komponencie B – dotyczące gospodarki cieplno-energetycznej z wykorzystaniem dostępnych nowoczesnych technologii; efektywności energetycznej budynków jedno- i wielorodzinnych i upowszechniania niskoemisyjnych źródeł energii; wsparcia placówek oświatowych o niskiej efektywności energetycznej; rozwoju lokalnych odnawialnych źródeł energii realizowanych przez społeczności energetyczne (w tym klastry energii, spółdzielnie energetyczne oraz inne społeczności energetyczne); zielonej transformacji miast na rzecz dostarczania im bodźców rozwojowych (w miastach i ich obszarach funkcjonalnych do których należy część gmin wiejskich); budowy mieszkań o podwyższonych standardach energetycznych, przeznaczonych dla gospodarstw domowych o niskich i umiarkowanych dochodach; wzmocnienia odporności obszarów wiejskich na kryzysy, w tym w zakresie retencji i gospodarki wodno-ściekowej;

w komponencie C – dotyczące rozwoju infrastruktury sieciowej (likwidacja białych plam w dostępie do internetu szerokopasmowego); zwiększania dostępności cyfrowych usług publicznych (w tym usług skierowanych do rolników); podnoszenia kompetencji cyfrowych społeczeństwa oraz inwestycje związane z cyfrową szkołą; wzmocnienia cyberodporności systemów informacyjnych; rozwiązania IT usprawniające funkcjonowanie administracji i sektora rolno-spożywczego;

w komponencie D – dotyczące modernizacji infrastruktury podmiotów leczniczych oraz szerszego wykorzystania rozwiązań cyfrowych, sprzyjające zwiększeniu dostępności i jakości świadczeń zdrowotnych bez względu na miejsce zamieszkania;

w komponencie E – zwiększania zrównoważonego dostępu do nisko- i zeroemisyjnego transportu, w szczególności poprzez zapewnienie odpowiedniej jakości usług zbiorowych przewozów; poprawa efektywności usług transportu intermodalnego;

w komponencie F – usprawnienia procesu programowania działań publicznych, aby podejmowane decyzje dotyczące kształtu danej polityki zapadały przy jak najszerszym zaangażowaniu interesariuszy i we współpracy z nimi, w szczególności poprzez usprawnienie procesu konsultacji oraz innych form zaangażowania obywateli w rządzenie.

Inwestycje adresowane do podmiotów sektora rolno-spożywczego zostały zaprojektowane przede wszystkim w komponencie A, B i C.

Horyzont czasowy realizacji dokumentu zamyka się z końcem sierpnia 2026 r.

Wsparcie finansowe w ramach Wspólnej Polityki Rolnej UE na lata 2023-2027 będzie przyznawane na podstawie dokumentu Plan Strategiczny dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027 (PS WPR).

Wsparcie to obejmuje interwencje w formie płatności bezpośrednich, tj.: podstawowe wsparcie dochodów – odpowiednik JPO, płatność redystrybucyjną, płatność dla młodych rolników oraz wsparcie związane z produkcją przyznawane w 13 sektorach. Nowym elementem systemu płatności bezpośrednich, wspierającym realizację praktyk korzystnych dla środowiska, klimatu i dobrostanu zwierząt, są ekoschematy (obszarowe i Dobrostan zwierząt). Realizowane jest również przejściowe wsparcie krajowe (finansowane ze środków krajowych).

Wsparcie z PS WPR otrzyma sektor pszczelarski oraz sektor owoców i warzyw. W ramach interwencji na rzecz rozwoju obszarów wiejskich rolnicy mogą ubiegać się o płatności ONW, płatności rolno-środowiskowo-klimatyczne, płatności ekologiczne, a także premie z tytułu zalesień i zadrzewień oraz systemów rolno-leśnych.

W PS WPR kontynuowane są również rozwiązania już znane, m.in.: premie dla młodych rolników, inicjatywa LEADER oraz wsparcie modernizacyjne gospodarstw rolnych, przy czym zwiększono nacisk na inwestycje na rzecz środowiska i klimatu, dobrostanu zwierząt, czy też produkcji opartej o najwyższe standardy. Ważnym uzupełnieniem katalogu wsparcia dla gospodarstw rolnych jest możliwość korzystania ze wsparcia opartego na różnych formach współpracy oraz narzędziach zarządzania ryzykiem. W ramach doskonalenia zawodowego rolnicy mogą korzystać z profesjonalnego doradztwa rolniczego, które zaprogramowane zostało w ramach wymiany wiedzy i upowszechniania informacji.