Relacje
Konferencja pt. Uprawa ziemniaka w rolnictwie zrównoważonym – podsumowanie realizacji projektu „GARDENA”
To ważne przedsięwzięcie zrealizowane zostało w dniu 7 września br. w Minikowie. „Innowacyjne rozwiązania w uprawie, przechowalnictwie i wprowadzaniu na rynek polskiej odmiany ziemniaka wysoko odpornej na Phytophthora infestans”, to pełen tytuł tego projektu funkcjonującego pod nazwą skróconą „Gardena”.
Jest to przedsięwzięcie podjęte w ramach Działania WSPÓŁPRACA, współfinansowane ze środków „Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie”.
Konferencję otworzyli dr Ryszard Kamiński, Dyrektor Kujawsko-Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Minikowie oraz dr hab. Małgorzata Szczepanek, prof. PBŚ, która jako kierownik projektu zaprezentowała wszystkich współuczestników przedsięwzięcia, a także cele i zadania, jakie przyszło wszystkim realizować od 13 lutego 2020 roku do końca 2022 roku.
Fot. Kierownik Projektu GARDENA dr hab. inż. prof. PBŚ Małgorzata Szczepanek i dr Ryszard Kamiński, dyrektor KPODR zainaugurowali spotkanie.
Jak podano we wprowadzeniu, działania podejmowane w projekcie realizowała kadra naukowa uczelni rolniczej, instytutu badawczego i hodowli ziemniaka, a także specjaliści doradztwa rolniczego oraz przedsiębiorca i rolnicy prowadzących gospodarstwa rolne. Działania zmierzały do opracowania technologii uprawy i metod przechowania nowej, odpornej na zarazę ziemniaczaną odmiany ziemniaka z przeznaczeniem do wykorzystania w gospodarstwach ekologicznych i konwencjonalnych. Podstawą ich opracowania były ścisłe doświadczenia polowe, prace laboratoryjne oraz doświadczenia badawczo-wdrożeniowe. Wdrażaną i upowszechnianą odmianą jest nowo zarejestrowana odmiana ziemniaka jadalnego GARDENA, wysoko odporna na Phytophthora infestans z Hodowli Ziemniaka Zamarte spółka z o.o.
Fot. W spotkaniu wzięło udział ponad 50 osób, w tym przedstwiciele wszystkich konsorcjantów.
Liderem projektu jest Politechnika Bydgoska im. Jana i Jędrzeja Śniadeckich. Partnerami są Kujawsko Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie, Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin – Państwowy Instytut Badawczy z siedzibą w Radzikowie, Oddział Jadwisin, Hodowla Ziemniaka Zamarte spółka z o.o. – Grupa IHAR, Przedsiębiorstwo „Wiśniewscy” Spółki z Ograniczoną Odpowiedzialnością, spółka z o.o. w Sławkowie, a także grupa rolników: Waldemar Kozłowski, Tytlewo gmina Lisewo, Scholastyka Niemczyk, Luchowo gmina Łobżenica, Andrzej Borzych Nieżychowice gm. Chojnice i Gerszon Płóciennik, Ćwierdzin gmina Witkowo.
Po zaprezentowaniu uczestników przedsięwzięcia i przedstawieniu celów i zadań przewodniczący konferencji, specjalista KPODR Marek Radzimierski poprowadził dalszą, szczegółową część spotkania, na którą składały się referaty podsumowujące poszczególne zadania, jakie zostały wykonane w ramach prac badawczych. Na początku wyniki swoich prac przedstawili pracownicy naukowi IHAR – PIB Oddział Jadwisin.
Fot. Specjalista KPODR poprowadził dalszą część spotkania w której wystąpili prelegenci reprezentujący IHAR – PIB Oddział w Jadwisinie, który prowadził doświadczenia polowe.
Wpływ systemu produkcji i zróżnicowanej architektury łanu na plon i jakość bulw odmiany Gardena zaprezentowała dr hab. Krystyna Zarzyńska. Ocenę plonowania i wybranych cech jakości bulw odmiany Gardena pod wpływem nawożenia mineralnego azotem przedstawił dr Cezary Trawczyński. Optymalizację metod ochrony roślin ziemniaka odmiany Gardena przed wybranymi chorobami okresu wegetacji przedstawiła mgr Milena Pietraszko. Wpływ wybranych zabiegów agrotechnicznych na produktywność roślin i jakość plonu odmiany Gardena zaprezentowała dr Dominika Boguszewska-Mańkowska i na koniec dr inż. Wojciech Nowacki przedstawił Kodeks dobrego przechowywania bulw odmiany Gardena w nasiennictwie i produkcji towarowej ziemniaka.
Po przerwie grupa pracowników naukowych Politechniki Bydgoskiej Jana i Jędrzeja Śniadeckich przedstawiła wynik swoich prac badawczych.
Fot. Naukowcy PBŚ podsumowują swoją pracę, a dodatkowo prof. Małgorzata Szczepanek zademonstrowała broszurę podsumowującą wyniki badań, która została wręczona wszystkim uczestnikom spotkania.
Wpływ stosowania przyjaznych dla środowiska preparatów na rozwój chorób grzybowych i bakteryjnych sadzeniaków podczas przechowywania podsumował dr hab. inż. Grzegorz Lemańczyk, prof. PBŚ. Ocena wskaźników stanu fizjologicznego ziemniaka odmiany Gardena w systemie uprawy konwencjonalnej i ekologicznej to temat podsumowania przedstawiony przez dr inż. Magdalenę Tomaszewską-Sowę. Potencjał oksydacyjny bulw ziemniaka jadalnego Gardena w zależności od technologii uprawy przedstawiła dr hab. Elżbieta Wszelaczyńska, prof. PBŚ. Wartość prozdrowotną ziemniaka ekologicznego w zależności od miejsca uprawy przedstawiła dr inż. Katarzyna Gościnna.
Podczas przerwy można było uzyskać konsultację firm hodowlanych, a także wymienić się informacjami i podzielić własnymi doświadczeniami w zakresie produkcji i hodowli ziemniaka.
Fot. Film „Projekt GARDENA” prezentowano na monitorze w holu, a wymiana doświadczeń i konsultacje odbywały się przez cały czas trwania konferencji jak i szkolenia/warsztatów.
Na koniec Marek Radzimierski zaprezentował działania promocyjne, jakie prowadzone były przez Politechnikę Bydgoską, za realizację których odpowiadał dr Piotr Prus, prof. PBŚ oraz przedsięwzięcia zrealizowane dotychczas przez Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego. Zwieńczeniem tego wystąpienia było wyświetlenie filmu Projekt „GARDENA”, a także zaproszenie uczestników spotkania na podsumowanie warsztatów, na których porównano wyniki plonowania i jakości bulw odmiany Gardena do 25 innych odmian jadalnych, jakie w ramach Kujawsko-Pomorskich Dni Pola uprawiano na kolekcji odmian ziemniaka w Minikowie.
Konkluzją ogólną spotkania są końcowe wypowiedzi dr Piotr Kamińskiego, Prezesa Hodowli Ziemniaka Zamarte, autora odmiany Gardena oraz Kierownika Projektu prof. Małgorzaty Szczepanek. Cyt: „Dzięki udziałowi w projekcie uzyskaliśmy ogromną ilość informacji, dzięki którym prowadzenie tej trudnej w uprawie odmiany będzie na pewno znacznie łatwiejsze. To chyba najbardziej przebadana odmiana spośród tych, które funkcjonują na rynku, a wyniki pokazują, że w zakresie opracowania nowych technologii w uprawie i przechowaniu ziemniaków jesteśmy właściwie na początku drogi".
Generalnie podsumowując projekt odmianę Gardena zalecono przede wszystkim dla gospodarstw ekologicznych, opracowano też zalecenia agrotechniczne dla jej uprawy zarówno w technologii tradycyjnej jak i technologii ekologicznej. Zamieszczone zostały one w broszurze podsumowującej.
Opracowanie:
Marek Radzimierski, KPODR w Minikowie, Oddział w Przysieku
Zdjęcia:
Marek Radzimierski i Marek Czerwiak
Ziemniaki jadalne w Minikowie
Niedawno, bo na początku sierpnia dyskutowano w Zespole Szkół Centrum Kształcenia Rolniczego w Bielicach o ziemniakach skrobiowych, a już 7 września w Minikowie oceniano ziemniaki jadalne. W Bielicach oceniano 15 odmian skrobiowych, a w Minikowie 26 odmian jadalnych i ogólnoużytkowych. Podstawą takich szkoleń/warsztatów są kolekcje odmian ziemniaka zakładane w ramach Kujawsko-Pomorskich Dni Pola. To już kolejne takie spotkanie cieszące się zawsze dużym zainteresowaniem nie tylko rolników i doradców, ale także samych firm zajmujących się hodowlą ziemniaka.To dzięki nim zakładane są kolekcje. Duże zainteresowanie wynika z faktu, że każdy rok jest inny pod względem warunków pogodowych, co bezpośrednio przekłada się na plonowanie i jakość bulw. W Minikowie tradycyjnie ocenę plonowania i zdrowotności oraz jakości handlowej prezentowanych odmian przeprowadzili znani w środowisku ziemniaczarzy naukowcy związani z IHAR – PIB dr inż. Jerzy Osowski i dr inż. Wojciech Nowacki.
Fot. W ocenie odmian ziemniaków specjalistom pomagali pracownicy KPODR. Dr Jerzy Osowski prowadził ocenę zdrowotności bulw w odniesieniu do warunków pogodowych tego roku. Dr Wojciech Nowacki oceniał zagrożenia w przechowalnictwie w tym sezonie wynikające z zagrożeń chorobowych. Oceniano także plon brutto i tzw. plon handlowy.
Na to spotkanie obaj specjaliści przygotowali specjalne prezentacje dla uczestników szkolenia/warsztatów,. Prezentację dotyczącą zagrożeń chorobowych w ziemniaku przygotował dr inż. Jerzy Osowski, natomiast prezentację dotyczącą problemów przechowalnictwa dr inż. Wojciech Nowacki (linki do prezentacji znajdują się pod artykułem)
Oprócz tego organizatorzy zadbali o przygotowanie odpowiedniej wystawy ziemniaków wykopanych do oceny wg tzw. próby 4 krzaków.
Fot. Kolekcja 26 odmian ziemniaka prezentowanych na Kujawsko-Pomorskich Dniach Pola w Minikowie w 2022 roku.
Natomiast przybyli na warsztaty przedstawiciele hodowli ziemniaka HZ Zamarte, PMHZ Strzekęcino, Solana Polska, Norika Polska i Europlant HZ zaprezentowali charakterystyki swoich odmian, które wysadzono na kolekcji w Minikowie.
Fot. Przedstawiciele Hodowli HZ Zamarte Aleksandra Bech, EUROPLANT HZ Katarzyna Zdziechowicz oraz PMHZ Strzekęcino Krystian Chwalisz charakteryzują swoje ziemniaki.
Efektem końcowym oceny była sporządzona tabela oceny plonowania i jakości odmian uzyskanych na badanej kolekcji odmian w Minikowie. Podkreślono jednak, że nie jest ona podstawą do wyciągania ocen, która odmiana jest najlepsza, ponieważ nie spełnionych jest wiele warunków obiektywnych, niezbędnych dla prowadzenia doświadczeń polowych. Ocena ta ma jednak charakter poglądowy polegający na próbie wskazania, ułatwienia rolnikom rozpoznawania chorób i przyczyn ich powstawania oraz przeprowadzania oceny zdrowotnej na własnych polach. W podsumowaniu wskazano na bardzo duże zróżnicowanie w plonowaniu między odmianami. Jak podkreślono plony wahały się od 48 do 115 ton z 1ha, a więc największa różnica wyniosła ponad 300%. Wynika to z faktu, że na kolekcji wystąpiły odmiany zarówno bardzo wczesne jak i bardzo późne. Wysokie plony osiągnięte w tym sezonie w Minikowie to także efekt prowadzonych nawodnień w okresach posusznych – w tym sezonie podlewano całą kolekcję cztery razy.
Fot. W tabeli pokazano wyniki próby 4 krzaków – plon oraz oceną zdrowotną bulw i jakość handlową.
Zainteresowanie wynikami oceny okazały się bardzo duże. Na podsumowaniu warsztatów obok prowadzących naukowców i przedstawicieli 5 hodowli uczestniczyło 36 osób, w tym rolników produkujących ziemniaki, doradców i przedstawicieli nauki. Dzięki temu także w Minikowie wywiązała się bardzo ciekawa specjalistyczna dyskusja na temat wpływu zmieniających się warunków pogodowych nie tylko na plon ziemniaka, ale także na jego parametry zdrowotne, cechy handlowe, oraz walory smakowe istotne dla konsumentów.
Fot. Zarówno w Bielicach (zdjęcie lewe górne) jaki i w Minikowie, dyskusja na zakończenie szkolenia/warsztatów była bardzo ożywiona.
Przedsięwzięcie – szkolenie/warsztaty – było dofinansowane i zrealizowane w ramach operacji pn. „Kujawsko-Pomorskie Dni Pola Minikowo 2022 – Innowacje w produkcji roślinnej” wpisanej do Planu operacyjnego KSOW na lata 2022-2023. Operacja współfinansowana jest ze środków Unii Europejskiej w ramach Schematu II Pomocy Technicznej „Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich” Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020.
Prezentacje do pobrania:
„Najważniejsze problemy ziemniaka w okresie przechowywania"
dr inż. Wojciech Nowacki
„Porównanie odporności na patogeny nowych jadalnych i skrobiowych odmian ziemniaka"
dr inż. Jerzy Osowski
Opracowanie:
Marek Radzimierski, KPODR w Minikowie, Oddział w Przysieku
Zdjęcia:
Marek Radzimierski i Marek Czerwiak
Apiterapia i apiturystyka – innowacje na czasie.
Apiterapia jest ostatnio zagadnieniem wzbudzającym duże zainteresowanie. Jest to także szansa na rozwój zarówno pasiek samych w sobie, jak i innych podmiotów na obszarach wiejskich, takich jak kwatery agroturystyczne. Dlatego postanowiliśmy przybliżyć ten temat poprzez realizację projektu w ramach Sieci na rzecz innowacji w rolnictwie i na obszarach wiejskich.
Operacja pod nazwą „Apiterapia szansą na innowacyjny rozwój na obszarach wiejskich” składała się z dwóch etapów: konferencji plenerowej oraz wyjazdu studyjnego. 7 sierpnia, podczas targów Kujawsko-Pomorskie Miodowe Lato odbyła się konferencja pt. „Apiterapia szansą na innowacyjny rozwój pasiek”. Nasze pszczelarskie targi co roku są urozmaicane porcją wiedzy, tym razem była to właśnie apiterapia. Okazało się, że był to strzał w dziesiątkę, gdyż aby wysłuchać wykładów, zgromadziło się pod sceną bardzo wiele osób. Na wstępie dr Barbara Woś z Politechniki Opolskiej naświetliła temat apiturystyki jako innowacyjnej formy rozszerzenia oferty gospodarstw pszczelarskich. Jest to niszowa forma turystyki mogąca być realizowana w skansenach, zagrodach edukacyjnych oraz w zwykłych gospodarstwach pasiecznych. Stanowi ona rozszerzenie podstawowej funkcji pasiek i jest formą dywersyfikacji dochodów zarówno dla pszczelarza, jak i właściciela kwatery agroturystycznej, który nawiązał współpracę z pszczelarzem. Oprócz strony ekonomicznej, czyli wzrostu dochodów, apiturystyka pełni także funkcje edukacyjne, prozdrowotne, społeczne i krajoznawcze. Jest to promocja naturalnych metod leczenia i produktów pochodzenia pszczelego, które z powodzeniem mogą stanowić alternatywę dla chemicznych farmaceutyków. Na wykładzie przedstawiono rozliczne zastosowania produktów pszczelich w kuchni, medycynie i kosmetyce. Rozwój apiturystyki wiąże się również z tworzeniem nowych miejsc pracy. Dr Woś przedstawiła ciekawe przykłady oferty apiturystycznej, wskazała jak tworzyć pakiety turystyczne związane z pszczelarstwem oraz podała z jakimi organizacjami i instytucjami można nawiązać współpracę, aby przedsięwzięcie apiturystyczne się udało. W dalszej części Adrian Stankiewicz – pszczelarz, a jednocześnie starszy specjalista ds. pszczelarstwa z naszego Ośrodka – przedstawił, jak wygląda apiterapia w praktyce pszczelarskiej. Jego wystąpienie było ciekawe, gdyż p. Stankiewicz posiada wiele pozytywnych doświadczeń w dziedzinie prozdrowotnego działania produktów pszczelich, obserwowanych u swoich klientów. Opowiedział słuchaczom o różnych gatunkach miodów, kwiatowym pyłku pszczelim, pierzdze, wosku, propolisie, jadzie i mleczku pszczelim. Wskazał, jak się je pozyskuje oraz jakie mają właściwości i zastosowanie. Uzupełnieniem tych informacji był wykład przeprowadzony przez mgr Elżbietę Kaśków (Natura i my). Przedstawiła ona temat dotyczący mniej znanych produktów pszczelich, które mogą być wykorzystane w apiterapii. Niezwykle ciekawie mówiła na temat osypu pszczelego, czerwiu trutowego, zasklepu, barciaka większego (czyli motylicy woskowej). Wspomniała o uloterapii cieszącej się dużą popularnością, ale także o wodzie naenergetyzowanej za pomocą biopola pszczół oraz o produkcji ziołomiodów. Wiadomości te przekazała w sposób przystępny, słuchacze mieli również możliwość obejrzenia i powąchania niektórych produktów, które wykładowczyni przywiozła ze sobą w celu demonstracji. Uczestnicy mogli zapoznanać się z niektórymi recepturami na preparaty lecznicze przygotowane na bazie produktów pszczelich.
Kontynuacją tematów poruszanych na konferencji był wrześniowy wyjazd studyjny pod hasłem „Apiturystyka – innowacyjna forma rozwoju dla gospodarstw pasiecznych i agroturystycznych”. Wraz z grupą pszczelarzy oraz właścicieli kwater agroturystycznych odwiedziliśmy kilka obiektów zlokalizowanych na terenie województw mazowieckiego i warmińsko-mazurskiego. Były to miejsca, dla których apiterapia stała się rzeczywistym sposobem na dywersyfikację dochodów. Pszczelarze mieli okazję wymienić doświadczenia z dziedziny gospodarki pasiecznej, ale także zobaczyli, co jeszcze można robić w pasiekach, jak zróżnicować swoją działalność, aby przynosiła ona większe zyski. Właściciele kwater agroturystycznych z kolei również dostrzegli wiele szans na rozwój swoich ofert. Grupa odwiedziła Miodową Manufakturę w Urlach pod Warszawą, Centrum Edukacji Ekologicznej w Ełku, dwie zagrody edukacyjne (Pasiekę Pucer w Pastwiskach oraz Warmińską Pszczołę w miejscowości Purda) oraz pasiekę w miejscowości Wilkowo pod Olsztynkiem. Mieliśmy okazję porównać te obiekty pod kątem stopnia zaawansowania ich rozwoju. Pierwsze z odwiedzonych miejsc – Miodowa Manufaktura – było jakby na początku drogi, infrastruktura nie zachwycała, ale od pp. Magdaleny i Krzysztofa Kozerskich dowiedzieliśmy się wiele. Dwie zagrody edukacyjne z kolei, należące do Ogólnopolskiej Sieci Zagród Edukacyjnych prowadzonej przez Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie, Oddział w Krakowie, okazały się obiektami pokazowymi, urządzonymi estetycznie, funkcjonalnie i ze smakiem, ale każda na swój sposób. Imponował poziom profesjonalizmu ze strony właścicieli, zarówno państwa Pucer, jak i Katarzyny i Andrzeja Maziec. Warmińska Pszczoła świadczyła dodatkowo usługi agroturystyczne – dla gości dostępne były dwa sześcioosobowe domki letniskowe. Garść ciekawych informacji na temat ekologicznego prowadzenia pasieki oraz aromaterapii uzyskaliśmy w Centrum Edukacji Ekologicznej. Wykłady poprowadzili Piotr Szyszko – specjalista pszczelarz i wielki entuzjasta pszczelarstwa oraz Hanna Michoń – leśnik z wykształcenia, realizująca swoje pasje dotyczące aromaterapii i starodawnych mikstur wykorzystujących produkty pszczele. Ostatnim punktem była pasieka Krzysztofa Wieczorka, pszczelarza, który w zeszłym roku odebrał II nagrodę w VII edycji konkursu Pszczelarz Roku w kategorii pszczelarstwo hobbystyczne. Tu, oprócz opowieści o swojej działalności pszczelarskiej, czekała nas atrakcja w postaci uloterapii. Uczestnicy mogli przez parę chwil skorzystać z inhalacji w apidomku zlokalizowanym na terenie pasieki, obejrzeć, jak jest on skonstruowany i dopytać właściciela o wszelkie szczegóły związane z jego obsługą.
Niemal w każdym z odwiedzanych przez nas miejsc mieliśmy warsztaty praktyczne z wyrobu kosmetyków domowych, produktów do aromaterapii, świec, maści leczniczych – wszystko na bazie produktów pszczelich – co wzbogaciło wyjazd. Zebraliśmy mnóstwo cennych receptur na te specyfiki, ale przede wszystkim nauczyliśmy się je samodzielnie wykonywać. Z pewnością otworzyło to uczestnikom głowy na nowe pomysły, które zrealizują już na „swoim podwórku”. Było o tym słychać chociażby w rozmowach kuluarowych. Zajęcia warsztatowe pomogły ugruntować nabytą podczas wyjazdu wiedzę. Spotkały się z wielkim zainteresowaniem, wszyscy uczestnicy byli bardzo zaangażowani.
Myślę, że temat apiterapii i apiturystyki ma rację bytu w dzisiejszych czasach. Żyjemy szybko i intensywnie, cierpimy na choroby cywilizacyjne i stres. Pomocny więc będzie odpoczynek – na przykład w obiekcie świadczącym usługi apiturystyczne – oraz różnego rodzaju terapie i profilaktyka prozdrowotna z wykorzystaniem produktów pszczelich. W Polsce mamy już w tej dziedzinie sukcesy, czego dowodem były odwiedzane w trakcie wyjazdu miejsca. Stanowiły też przykład innowacyjnego podejścia w pasiekach i obiektach turystyki wiejskiej.
Anna Dykczyńska
KPODR w Minikowie O/Zarzeczewo
Rozstrzygniecie konkursu Agroliga 2022/23 – etap wojewódzki
„Rozstrzygniecie konkursu Agroliga 2022/23 – etap wojewódzki
III Edycja w województwie kujawsko-pomorskim”
18 września 2022 r. W Centrum Transferu Wiedzy i Innowacji im. Leona Janty-Połczyńskiego w Kujawsko-Pomorskim Ośrodku Doradztwa Rolniczego w Minikowie odbyło się uroczyste podsumowanie konkursu AgroLiga 2022.
Dyrektor KPODR Ryszard Zarudzki po przywitaniu gości omówił sytuację ekonomiczno-produkcyjną oraz przedstawił możliwości rozwojowe gospodarstw rolnych w najbliższym okresie. Następnie poprosił o zabranie głosu Wojewodę Kujawsko-Pomorskiego Mikołaja Bogdanowicza. Zabierając głos Wojewoda pogratulował uczestnikom konkursu sukcesów i życzył dalszej pomyślności w prowadzeniu działalności rolniczej.
Informacje dotyczące przebiegu konkursu w województwie kujawsko-pomorskim przedstawiła Małgorzata Kołacz. Poinformowała uczestników spotkania o realizacji konkursu w ramach operacji przez Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie we współpracy z Mazowieckim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego w Warszawie, Warmińsko-Mazurskim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego w Olsztynie, Podlaskim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego w Szepietowie oraz Lubelskim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego w Końskowoli, Lubelską Izbą Rolniczą oraz Stowarzyszeniem Lokalna Grupa Działania „Brama na Podlasie”.
Podczas podsumowania zaprezentowano mistrzów i laureatów konkursu z województwa kujawsko-pomorskiego. Przedstawiono filmy prezentujące uczestników konkursu. Dotyczyły one skali i zakresu prowadzonej działalności, przedstawiały dorobek poszczególnych podmiotów, ich zaangażowanie w działalność zawodową. Na prezentacjach przedstawiana była estetyka siedlisk gospodarstw i firm uczestników konkursu.
Po prezentacjach dokonano uroczystego wręczenia nagród i wyróżnień w dwóch kategoriach: rolnicy i firmy. Wręczenia dokonali Wojewoda Kujawsko-Pomorski Mikołaj Bogdanowicz, Dyrektor KPODR w Minikowie Ryszard Kamiński, Wicedyrektor KPODR Ryszard Zarudzki.
Uczestnikami konkursu byli rolnicy i przedstawiciele agro-przedsiębiorstw, którzy wyróżniają się osiąganymi efektami technologicznymi i ekonomicznymi, rozwijają swą działalność przy pomocy funduszy unijnych oraz wykazują zaangażowanie w życie lokalnej społeczności. Podstawowym celem tego konkursu jest promocja dobrych przykładów w rolnictwie województwa kujawsko-pomorskiego. Uczestnicy konkursu byli typowani przez pracowników Powiatowych Zespołów Doradztwa Rolniczego KPODR. Do finału wojewódzkiego konkursu Agroliga 2022 przechodziły podmioty, które wyróżniały się osiągnięciami i stosowanymi innowacjami.
Komisja wojewódzka w okresie 11-18 lipca oceniła zgłoszone podmioty i postanowiła przyznać:
W kategorii gospodarstw rolnych tytuł Mistrza Wojewódzkiego uzyskało gospodarstwo Iwony i Przemysława Kawula z Frydrychowa.
Gospodarstwo Państwa Iwony i Przemysława Kawula jest jednym z najlepszych gospodarstw w gminie Kowalewo Pomorskie. Właściciele gospodarstwa są młodymi, ambitni i przedsiębiorczymi osobami. Wyspecjalizowali się w hodowli bydła mlecznego. Stawiają sobie cele i dążą do ich realizacji. W drodze ich realizacji korzystają ze środków pomocowych jakimi są kredyty oraz fundusze pomocowe UE. W ramach działania ,,Młody Rolnik,, „Modernizacja gospodarstw rolnych” PROW 2014-2020. Obecnie gospodarstwo jest w trakcie powiększana stada podstawowego bydła mlecznego. Wysoki poziom wiedzy i doświadczenia w hodowli bydła mlecznego umożliwia uzyskiwanie wysokiej jakości parametrów mleka krowiego jak również wysokich standardów co do zdrowotności stada. Stado podstawowe liczy 125 sztuk, roczna wydajność mleka od 1 krowy 12 000,00 l, roczna produkcja mleka 1 500 000,00 l. Budynki inwentarskie znajdujące się w gospodarstwie rolnym zapewniają możliwość przechowywania sprzętu rolnego, pasz, płodów rolnych. W gospodarstwie znajdują się budynki służące hodowli zwierząt. Produkcja roślinna prowadzona jest na powierzchni 53 ha i jest całkowicie podporządkowana hodowli bydła mlecznego. W strukturze zasiewów są: kukurydza, trawy, mieszanki motylkowatych z trawami, lucerna mieszańcowa. Wszystkie te uprawy wykorzystywane są na pasze objętościowe, składowane w formie pryzm kiszonek oraz balotów sianokiszonek. Park maszynowy zabezpiecza potrzeby gospodarstwa w zakresie zabiegów agrotechnicznych oraz obsłudze bydła mlecznego. Gospodarstwo wyróżnia się funkcjonalnością zagrody, porządkiem w obejściu, oraz wysokim stopniem estetyki.
W kategorii rolnik Wicemistrzem Konkursu Agroliga 2022 w województwie kujawsko-pomorskim zostało gospodarstwo Judyty i Łukasza Łęgowskich z Osieczka.
Gospodarstwo o powierzchni 36 hektarów zakupiono w 2012 r. Po zakupie gospodarstwa rozpoczęto poszukiwanie rozwiązań w celu wyspecjalizowania się w konkretnym kierunku. Rozpoczęto produkcję trzody chlewnej. Jednak ta produkcja nie była satysfakcjonująca z uwagi na zmniejszającą się dochodowość. Z uwagi duże zainteresowanie okolicznej ludności jajami konsumpcyjnymi postanowiono zmienić kierunek produkcji zwierzęcej. Pomysł na tą produkcję zrodził się na przełomie 2015-2016 roku a zaczęto go realizować w 2017 roku pod hasłem „Łęgowscy – jaja z wiejskiej zagrody”. Zmodernizowano budynki na kurniki z wolierami o powierzchni 600 m2, zainstalowano paszociągi, wyposażono w linie do pojenia oraz gniazda do zbioru jaj. Gospodarstwo w dalszym ciągu skupia się na sprzedaży jaj bezpośrednio do klientów. Producenci dostosowywali technologie w celu osiągnięcia jak najwyższych parametrów żywieniowych i jakościowych produkowanych jaj do wymogów odbiorców i rynku.
W gospodarstwie jest wielka dbałość o dobrostan drobiu. Obecnie gospodarstwo posiada 120 ha gruntów ornych i utrzymuje stado kur nieśnych w systemie wolnowybiegowym o liczebności 7500 sztuk. Gospodarstwo korzystało z dofinansowania na produkcję w ramach działania „Młody rolnik”. Obecnie wyposażone jest ono w nowoczesny park maszynowy w skład którego wchodzą m.in.: dwa traktory o mocy 160 KM, opryskiwacz, agregat uprawowo-siewny, pług obrotowy 4-skibowy, agregat talerzowy. Przy gospodarstwie działa firma handlowo usługowa „Handel i sprzedaż jaj z gospodarstwa”.
W kategorii gospodarstw rolnych laureatami konkursu zostali:
-
Tomasz Pochowski z Samsieczynka
-
Katarzyna i Karol Chmiel zSzerzawy
-
Magdalena i Łukasz Pawłowscy zRudzka Dużego
-
Łukasz Lech z Białochowa
W kategorii firma Mistrzem Konkursu Agroliga 2022 w województwie kujawsko-pomorskim została firma Arend Jan Hendriks, Hendripol Sp. z o o. z Kawęcina.
Pan Arend Jan Hendriks prowadzi w Polsce gospodarstwo od 24 lat. Zaczął od przebudowy, adaptacji i budowy od nowa budynków inwentarskich, magazynów paszowych, garaży dla maszyn
i urządzeń rolniczych. Zakupioną ziemię przywrócił do dobrej kultury stosując właściwe zabiegi agrotechniczne i nawożenie. Zajmuje się hodowlą bydła mlecznego i produkcją mleka. Nowa obora wybudowana w 2012 r. została w pełni zautomatyzowana i znajduje się w niej wyłącznie bydło mleczne. Główny cel Pana Hendriksa to polepszanie warunków produkcji i zarządzania stadem poprzez gromadzenie danych i ich analizę. Powyższy cel zapewnia stosowanie innowacyjnego sprzętu, działającego w oparciu o dedykowane oprogramowanie. Właściciela cechuje otwartość w dzieleniu się wiedzą i doświadczeniem jak i ciągłym pogłębianiu problemowej tematyki poprzez uczestnictwo w szkoleniach, konferencjach poświęconych bydłu mlecznemu. Gospodarstwo odwiedzają wycieczki rolniczych szkół średnich, jak i młodzi rolnicy z całego kraju rozpoczynający podobną hodowlę. Hendripol Sp. z o.o. ściśle współpracuje z firmą Lely oraz innymi firmami produkującymi pasze dla zwierząt, prowadzi testowe poletka kukurydzy. Rolnik posiada umowę kontraktacyjną na zbyt mleka z jedną z największych polskich spółdzielni mleczarskich. Poza mlekiem gospodarz sprzedaje cielne jałówki, byki oraz krowy pierwiastki, prowadzi działalność pozarolniczą, świadcząc usługi serwisu ciągników rolniczych i wysięgników teleskopowych.
Tytuł Wicemistrza Konkursu Agroliga 2022 w województwie kujawsko-pomorskim kategorii firma otrzymała firma „ROL-MAR” Mariusz Dębowski z Lubrańca Parcele.
Pan Mariusz Dębowski gospodaruje na 296 ha. W gospodarstwie uprawiane są zboża, rzepak ozimy i buraki cukrowe. Stosowane są nowoczesne, energooszczędne technologie uprawy. Uprawa roślin wykonywana jest w systemie bezorkowym i tradycyjnym. Corocznie do zasiewów stosuje się kwalifikowany materiał siewny. W gospodarstwie prowadzona jest racjonalna gospodarka nawozowa. Nawożenie stosuje się na podstawie analiz glebowych z zastosowaniem rozsiewacza nawozu z nawigacją GPS. Wykorzystywanie rozsiewacza w połączeniu z zakupionym do wykonywania zabiegów ochrony roślin i nawożenia opryskiwacza wyposażonego w nawigację GPS wpływa na precyzyjne stosowanie nawozów i środków ochrony roślin. Stosowana technologia przekłada się bezpośrednio na uzyskiwane plony oraz na dbałość o ochronę środowiska naturalnego. Działalność firmy „ROL-MAR” Mariusz Dębowski to między innymi skup i usługowe przechowywanie płodów rolnych dla okolicznych rolników. Odbywa się to na powierzchni 3300 m2 magazynów płaskich oraz 8043 m3 kubatury silosów zbożowych. Wyposażenie w suszarnie pozwala na ciągłość prac załadowczych magazynów. Dla okolicznych rolników firma oferuje usługi uprawy, siewu oraz zbioru. Prowadzona jest sprzedaż nawozów, materiału siewnego, środków ochrony roślin.
Laureatem w tej kategorii została: firma Karolczyk&Karolczyk z Rypina
Zapraszamy do obejrzenia filmu promującego wojewódzki etap konkursu
https://drive.google.com/file/d/1DdGAjVJvKCs1eCdOnZFs6z62aEu-hopO/view?usp=sharing
Etap wojewódzki konkursu finansowany został z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: „Europa inwestująca w obszary wiejskie”.
A tu można obejrzeć zapis video konkursu Agro-Liga 2022 z terenu całej Polski
https://www.youtube.com/channel/UCPSobEES-jU3ybmXp1pAxKw/videos
Za treść merytoryczną odpowiada podlaski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Szepietowie.
„Odwiedź portal KSOW – https://ksow.pl. Zostań partnerem Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich”.
Tekst: Małgorzata Kołacz
Foto: Marzena Zwiewka
KPODR w Minikowie
WARSZTATY ZIOŁOWE „ZIOŁA – CENNE BOGACTWO NATURY”
Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie
wraz z Wojewódzkim Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu
zorganizował warsztaty ziołowe w ramach projektu
pn. „Bioróżnorodność naszym bogactwem – edukacja i informacja dla mieszkańców województwa kujawsko-pomorskiego".
W dniach 14 – 15 września br. zorganizowano dwa jednodniowe warsztaty dla grup 15 osobowych, które odbyły się w Oddziale Kujawsko-Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Zarzeczewie. Każda grupa miała okazję uczestniczyć w warsztatach prowadzonych przez Panią Dominikę Dudzic, która jest zielarką i pasjonatką naturalnej pielęgnacji. Wiedzę na temat ziół poszerza na studiach ziołolecznictwa w Instytucie Zielarstwa Polskiego i Terapii Naturalnych. Wygodne życie w mieście zamieniła na dom w sercu Kaszub, pracuje a po godzinach prowadzi firmę „Iskra Mocy”. Od kilku lat wytwarza naturalne kosmetyki, świece i ziołowe mikstury. Zioła do swoich wyrobów zbiera zarówno w przydomowym ogrodzie, jak i na dzikiej łące lub w lesie.
Warsztaty rozpoczęły się od omówienia roli ziół, sposobu ich zbierania, suszenia, przetwarzania i przechowywania. Kolejno, rozmawiano o jakości ziół w formie świeżej, suszonej a także zakupionej w sklepach zielarskich. Ciekawym zagadnieniem były herbatki ziołowe oraz przygotowywanie naparów, odwarów i wyciągów. Omówiono właściwości m.in. bzu czarnego, lipy, rumianku pospolitego czy kozłka lekarskiego. Wiele z Pań uczestniczących w warsztatach zadeklarowało, że również stosują u siebie w domach poszczególne zioła i rośliny na różne dolegliwości. Kolejnym punktem spotkania było zagadnienie zioła w kosmetologii. Omówiono więc możliwość wykorzystania ziół w aromaterapii oraz kosmetykach wytwarzanych w warunkach domowych. Następnie uczestnicy warsztatów mieli możliwość przygotowania samodzielnie produktów na bazie naturalnych komponentów oraz ziół. Jako pierwsza przygotowana została tabliczka zapachowa z naturalnymi olejkami, kolejno proszek do twarzy na bazie glinki, ziół mikronizowanych i mąk m.in. owsianej czy konopnej. Ostatnim wyrobem był własnoręcznie przygotowany krem do twarzy, a każda z uczestniczek dopasowała poszczególne jego składniki do rodzaju swojej skóry.
Na zakończenie spotkania uczestnicy otrzymali upominek w postaci książki pn. „Siła ziół” oraz zestawy świeżych ziół. Publikacja ta to wspaniały podręcznik, który zawiera w sobie wiele cennych wskazówek dotyczących zastosowania roślin w kosmetyce i medycynie naturalnej. Dzięki niej uczestnicy będą mogli zgłębiać wiedzę na temat pozostałych ziół i cieszyć się ich dobroczynnym działaniem każdego dnia.
Warsztaty, są najbardziej efektywną formą szkolenia, gdyż połączenie wiedzy teoretycznej z praktycznymi zajęciami daje niemalże gwarancję na wprowadzenie uzyskanej wiedzy do życia codziennego.
Joanna Szczęsna-Kulewska
KPODR w Minikowie
Konkurs „Człowiek i środowisko”
18 września br. podczas Jesiennej Wystawy Ogrodniczej w Minikowie pn. „Barwy Lata – Dary Jesieni” odbył się konkurs wiedzy ekologicznej pn. „Człowiek i środowisko”. Celem konkursu było włączenie mieszkańców województwa kujawsko-pomorskiego do aktywnego udziału w zapobieganiu degradacji środowiska naturalnego. To także upowszechnianie wiedzy i podnoszenie świadomości ekologicznej, promowanie odpowiednich zachowań w zakresie ochrony środowiska i przyrody oraz kształtowanie postaw prośrodowiskowych i dostrzeganie współzależności między człowiekiem a środowiskiem.
Mimo kapryśnej i jesiennej aury frekwencja dopisała. Założone cele zostały zrealizowane. Wiele osób odwiedziło stoisko Działu Rolnictwa Ekologicznego i Ochrony Środowiska na którym odbywał się konkurs. Jak co roku wydarzenie cieszyło się dużym zainteresowaniem. Chętne osoby rozwiązywały test, który składał się z 10 pytań. Komisja konkursowa wyłoniła 3 laureatów, 7 wyróżnionych i 40 uczestników. Nagrodami były zestawy roślin ufundowane przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu.
Tekst i zdjęcia : Natalia Czyżewska-Suchoń KPODR
Konkurs Doradca Roku 2022
Ogólnopolski konkurs organizowany przez Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie Oddział w Poznaniu we współpracy z Ministerstwem Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Wojewódzkimi Ośrodkami Doradztwa Rolniczego.
Nagrodzeni doradcy etapu wojewódzkiego – kujawsko-pomorskie
II miejsce Łukasz Piotrowski Główny specjalista ds. ekonomiki KPODR w Minikowie
I miejsce Małgorzata Kołacz Główny specjalista ds. sadownictwa i ochrony roślin KPODR w Minikowie
Przyszłość rolnictwa ekologicznego i szanse rolników ekologicznych – podsumowanie konferencji
18 września 2022 roku w Centrum Transferu Wiedzy i Innowacji im. Leona Janty-Połczyńskiego odbyła się konferencja pn. „Rolnictwo ekologiczne szansą na lepszą przyszłość” Wykłady uświetniły uroczyste podsumowanie etapu wojewódzkiego Konkursu na Najlepsze Gospodarstwo Ekologiczne. Wydarzenie wzbudziło duże zainteresowanie zarówno rolników, którzy od wielu lat prowadzą gospodarstwa ekologiczne, tych którzy stawiają pierwsze kroki w ekologicznym systemie produkcji, a także tych, którzy dopiero planują podjąć działalność
w tym zakresie.
Pierwszy wykład pn. Perspektywy rozwoju rolnictwa ekologicznego na lata 2023-2027 wygłosił pan Jan Golba zastępca dyrektora w Departamencie Rolnictwa Ekologicznego i Jakości Żywności, Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Kwestie finansowe są niezwykle ważne dla rolników prowadzących gospodarstwa w systemie rolnictwa ekologicznego jak i dla rolników, którzy dopiero zastanawiają się nad przestawieniem gospodarstwa. Środki produkcji dozwolone w rolnictwie ekologicznym są zdecydowanie droższe niż te stosowane w rolnictwie konwencjonalnym. Ważnym zagadnieniem jest również rozbudowa rynku zbytu, gdyż to on decyduje o opłacalności produkcji rolnej. Rolnictwo ekologiczne jest bardzo trudną metodą produkcji, wymagającą ogromnej wiedzy i zwiększonych nakładów pracy dlatego tak ważne jest stworzenie możliwości rozwoju rolnictwa ekologicznego. Prelegent zaznaczył, że rozwój rolnictwa ekologicznego w Polsce w nowym okresie programowania będzie realizowany dzięki szerokiemu wsparciu producentów ekologicznych na poszczególnych etapach ekologicznego łańcucha żywnościowego – od pola do stołu. Wspierany będzie zarówno obszar produkcji surowców rolnych jak i przetwórstwa. Będą realizowane działania wspierające inwestycje
i potencjał rynkowy (w tym małych i średnich gospodarstw), skracanie łańcuchów dostaw oraz działania kształtujące popyt i zaufanie konsumentów. Wszystkie zaplanowane przedsięwzięcia dają nie tylko nadzieje, ale realne szanse na rozwój rolnictwa ekologicznego w Polsce.
Drugi wykład pn. Płodozmian w gospodarstwie ekologicznym kluczowym elementem rozwoju rolnictwa ekologicznego wygłosiła dr hab. Beata Feledyn – Szewczyk z Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach. W systemie ekologicznym, który wyklucza stosowanie syntetycznych nawozów mineralnych i pestycydów, a opiera się na wykorzystaniu naturalnych procesów zachodzących w środowisku, znaczenie płodozmianu jest większe niż
w rolnictwie konwencjonalnym. Odpowiednio zaplanowany płodozmian powinien być kompromisem między oddziaływaniem czynników przyrodniczych i ekonomicznych. Wykładowczyni zwróciła uwagę, że płodozmian pełni szereg zadań, m. in. zapewnia biologiczne wiązanie azotu, umożliwia wzrost żyzności i biologicznej aktywności gleby, ogranicza rozprzestrzenianie się chorób, szkodników i chwastów. Umożliwia pełne wykorzystanie składników pokarmowych z gleby poprzez następstwo roślin o różnym zapotrzebowaniu i różnej zdolności ich pobierania. Ponadto ogranicza wymywanie składników pokarmowych, głównie azotanów, do wód gruntowych oraz chroni glebę przed erozją. Zapewnia również pokrycie zapotrzebowania posiadanych zwierząt na paszę w okresie żywienia letniego oraz zimowego. Prowadzącą oprócz ogromnej porcji wiedzy zaprezentowała również uczestnikom wiele zdjęć z upraw ekologicznych. Omówiła m.in. wpływ doboru odmian, długości rotacji płodozmianu, biopreparatów, terminu siewu, gęstości na plonowanie roślin.
Wiedza zdobyta podczas konferencji z pewnością pomoże rolnikom dobrze zaplanować strukturę upraw. Dobry płodozmian zagwarantuje większą efektywność wszystkich zabiegów agrotechnicznych wpływających na stopień zachwaszczenia, zdrowotność roślin, wyższe plony, co w końcowym efekcie zmniejszy koszty produkcji. Zapewni to rozwój gospodarstw ekologicznych i poprawi dostępność produktów ekologicznych na rynku.
tekst: Ilona Oleś
zdjęcia: Piotr Rybacki, Damian Oparzela
Dzień Kukurydzy, Soi, Buraka cukrowego, Święto Ziemniaka
Wydarzenie to jest jesienną odsłoną Kujawsko-Pomorskich Dni Pola Minikowo 2022. Na kolekcji odmian zlokalizowanej w Minikowie, 18 września w godz. od 10:00 do 14:00 prezentowaliśmy potencjał odmian roślin późno schodzących z pola. Odwiedzający wydarzenie mogli zwiedzać bogatą kolekcję:
- 73 odmiany kukurydzy prezentowane przez 13 firm
- 25 odmian ziemniaka prezentowanych przez 5 firm
- 27 odmian buraka cukrowego prezentowanych przez 9 firm
- 12 odmian soi prezentowanych przez 4 firmy
- 3 odmiany słonecznika prezentowane przez 3 firmy.
Łącznie 27 wystawców prezentowało 140 odmian roślin późno schodzących z pola.
Dodatkowo swoją ofertę prezentowały firmy z branży nawozowej i z branży ochrony roślin.
Poletka kukurydzy – widok z drona
Święto ziemniaka
Wydarzenie to było swego rodzaju realizacją strategii „Od pola do stołu”. W ramach Kujawsko-Pomorskich Dni Pola w Minikowie 5 firm hodowlanych prezentowało łącznie 25 odmian ziemniaka. Dodatkowo prezentowana była odmiana GARDENA, odporna na zarazę ziemniaka. Odmiany te można było zwiedzać na kolekcji i porównywać między sobą oceniając potencjał hodowlany każdej z nich.
Zorganizowano także konkurs „Najsmaczniejsza odmiana ziemniaka”. W konkursie tym wzięło udział 5 Hodowli ziemniaka, które zgłosiły do konkursu po 1 odmianie. Wszystkie odmiany konkursowe pochodziły z jednego pola – kolekcji odmian Kujawsko-Pomorskich Dni Pola Minikowo 2022.
Do konkursu zgłoszono odmiany, które oznakowano literami – poniżej;
- Odmiana MIA zgłoszona przez NORIKA Polska Sp. z o.o. (A)
- Odmiana QUEEN ANNE zgłoszona przez SOLANA Polska Sp. z o.o. (B)
- Odmiana WERBENA zgłoszona przez Hodowlę Ziemniaka Zamarte Sp. z o.o. (C)
- Odmiana POGORIA zgłoszona przez PMHZ Strzekęcino Sp. z o.o. (D)
- Odmiana CORINNA zgłoszona przez Europlant Polska Sp. z o.o. (E)
W konkursie konsumenci próbowali każdą z odmian. Oddano łącznie 206 głosów.
I miejsce zdobyła odmiana CORINNA zakodowana literą E, na którą oddano 53 głosy
II miejsce zdobyła odmiana QUEEN ANNE zakodowana literą B, na którą oddano 52 głosy
III miejsce zdobyła odmiana POGORIA zakodowana literą D, na którą oddano 43 głosy
Konkurs miał opiekę merytoryczną ze strony IHAR O/Jadwisin.
Komisji konkursowej przewodniczył dr inż. Wojciech Nowacki.
Dodatkowo w ramach Święta Ziemniaka odwiedzający wydarzenia w Minikowie mieli okazję spróbować najsmaczniejszych odmian ziemniaka każdego z hodowców. W tym celu odmiany te zostały uparowane i oferowane odwiedzających w ramach degustacji. Wydano około 1000 porcji ziemniaków parowanych. W promocji wzięło udział 15 odmian jadalnych w tym wszystkie konkursowe oraz odmiana GARDENA.
Konkurs – Najsmaczniejsza odmiana ziemniaka
Etap powiatowy (nakielski) konkursu Bitwa Regionów
W ostatnim w naszym województwie etapie powiatowym (nakielski) konkursu Bitwa Regionów komisja wybrała zwycięzców:
I miejsce zajęło Koło Gospodyń Wiejskich "Wieszkowianki" za Gęś faszerowaną kaszą i grzybami leśnymi
II miejsce zajęło Koło Gospodyń Wiejskich w Wielu za Czarninę z szarymi kluskami z Doliny Noteci
III miejsce zajęło Koło Gospodyń Wiejskich Szaradowo za Pałucką czerninę z owijonką
Fot: Jarosław Domiński