Ziemniak jest jedną z ważniejszych roślin towarowych w systemie ekologicznym.  O jego uprawie decyduje wiele czynników wśród, których na pierwszym miejscu należy postawić zapotrzebowanie rynku , kolejne to czynniki decydujące o jakości i plonie: zachwaszczenie, odpowiedni płodozmian, nawożenie oraz walka z chorobami i agrofagami.

O tym wszystkim była mowa podczas szkolenia „Ekologiczna produkcja ziemniaka” dnia 25 listopada br. w Kujawsko-Pomorskim Ośrodku Doradztwa Rolniczego w Minikowie, które odbyło się dzięki wsparciu finansowemu z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu.

Podczas szkolenia dr Cezary Trawczyński z Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin w Radzikowie Oddział w Jadwisinie omówił kwestie dot. technologii uprawy ziemniaka w systemie rolnictwa ekologicznego. Wskazane zostały wymagania pokarmowe ziemniaka, wymagania co do  stanowiska, przedplonu, kwestii typu gleby. Pan doktor zaznaczył podczas szkolenia, że jeśli powyższe czynniki będą uwzględnione  w technologii z należytą starannością, warunkują powodzenie w uprawie ekologicznej ziemniaka. Niestety choroby i agrofagi w uprawie ekologicznej do zmora każdego rolnika, nie koniecznie tylko ekologicznego. Również i te kwestie zostały uwzględnione w programie szkolenia.

Prof. dr. hab. Jolanta Kowalska z Instytutu Ochrony Roślin w Poznaniu, szeroko omówiła kwestie dot. walki z powszechnymi chorobami i szkodnikami ziemniaka. Pani profesor zwróciła uwagę, że ryzyko wystąpienia chorób i szkodników zależne jest  od zastosowanej agrotechniki. Szczególnie nawożenie jest istotnie ważne, w tym zawartość potasu w glebie, który warunkuje wysokie i stabilne plony ziemniaków. Magnez, który jest pobierany przez ziemniaki w późniejszym okresie wegetacji. Ziemniaki potrzebują również dużej zawartości próchnicy i wprowadzania nawozów organicznych. Jak zaznaczyła Pani Jolanta Kowalska, w przypadku obornika, ważny jest termin jego stosowania, który jest ściśle powiązany z typem gleby. W przypadku gleb lekkich obornik powinien być stosowany wczesną wiosną. Nie wolno jednak przekraczać dawki 30t/ ha w ciągu roku. Istotne jest również odpowiednie pH pamiętając, że kwaśny odczyn gleby 5- 5,5 warunkuje dobre warunki dla rozwoju patogenów ziemniaka, dlatego warto pomyśleć analizie gleby i o wapnowaniu gleby w razie konieczności. Odczyn obojętny to najlepsze warunki dla rozwoju pozytywnych mikroorganizmów glebowych. Należy jednak pamiętać by unikać wapnowania gleby przed sadzeniem ziemniaków, ponieważ może się to wiązać z ryzykiem wystąpienia parcha. Podczas planowania zmianowania należy również pamiętać, że ziemniaki powinny wrócić na to samo pole po 4-5 lat.

Wśród prelegentów szkolenia był również Pan Bartłomiej Piskorski, rolnik ekologiczny z województwa kujawsko-pomorskiego, który rozpoczynając swoją przygodę z rolnictwem ekologicznym zetknął się z wieloma problemami. Dziś poszukuje rozwiązań, technologii, które pozwolą na ulepszanie produkcji ekologicznej, a przy tym chętnie się dzieli doświadczeniami. Pan Bartłomiej podczas szkolenia zaprezentował innowacyjne metody odchwaszczania, które wdraża w swoim gospodarstwie.

Te i inne cenne wskazówki dotyczące uprawy ekologicznego ziemniaka pojawiły się podczas szkolenia. Zachęcam Państwa do ponownego skorzystania ze szkolenia klikając na poniższą miniaturkę, pod którą kryje się nagranie.

Szkolenie zrealizowano w ramach projektu WFOŚiGW w Toruniu pn.: „Bioróżnorodność szansą dla przyszłych pokoleń” – kampania edukacyjno-informacyjna dla mieszkańców województwa kujawsko-pomorskiego.

Opracowała:
Agnieszka Dobosz-Idzik
KPODR w Minikowie

Praktyki korzystne dla rolników i środowiska

17 listopada br. Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie zaprosił rolników na szkolenia z zakresu uprawy międzyplonów oraz uprawy uproszczonej w rolnictwie ekologicznym. W szkoleniach udział wzięły 34 osoby. Uczestnikami szkolenia byli zarówno rolnicy ekologiczni, którzy od wielu lat prowadzą swoje gospodarstwa zgodnie z zasadami rolnictwa ekologicznego, rolnicy zainteresowani przestawieniem gospodarstw na ekologiczne metody produkcji oraz rolnicy konwencjonalni świadomi potrzeby dbania o naturalną żyzność gleb.

Zgromadzonych uczestników przywitał pan Ryszard Zarudzki, wicedyrektor KPODR w Minikowie. Celem szkoleń było zwrócenie uwagi na zły stan gleb, spowodowany stosowaniem uproszonego płodozmianu, w którym dominują głównie zboża. Na przestrzeni lat taki sposób gospodarowania przyczynił się do znacznego spadku materii organicznej w glebie, a w konsekwencji spowodował wyraźny spadek zawartości próchnicy. Zjawisko to nasila zagrożenia związane zarówno z erozją wietrzną jak wodną. Szczególnie w ostatnich czasach, w sytuacji znacznego niedoboru wody dużego znaczenia nabiera możliwość akumulacji wody w warstwie próchniczej gleby.

Pierwszy temat pn. „Uprawa międzyplonów korzyścią dla rolnika i środowiska” wygłoszony przez dr Tomasza Piechotę z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu miał za zadanie podpowiedzieć rolnikom jak w prosty sposób mogą wzbogacić glebę w znaczne ilości materii organicznej. Podczas szkolenia prelegent omówił rolę i znaczenie upraw międzyplonowych w stosowanym płodozmianie. Wyjaśnił jakie procesy zachodzą w nieokrytej glebie w okresie jesienno – zimowym, naświetlił jak ogromne straty składników pokarmowych następują w wyniku mineralizacji w okresie nieprodukcyjnym. Wykładowca zwrócił uwagę na potrzebę zwiększania biologicznej aktywności gleby, dzięki której procesy krążenia materii organicznej przebiegają sprawniej wpływając tym samym na zasobność i urodzajność gleb. Omówił także rolę międzyplonów w zakresie ograniczania chwastów i szkodników upraw oraz jako źródła składników pokarmowych dla roślin następczych. Ma to ogromne znaczenie w dobie rosnącego zanieczyszczenia środowiska chemicznymi środkami produkcji oraz rosnących cen nawozów.

Drugi wykład pn. „Uprawa uproszczona w rolnictwie ekologicznym” również został przeprowadzony przez dr Piechotę. Miał on na celu zwrócenie uwagi na stosowane zabiegi agrotechniczne w gospodarstwie. Uprawa roli w rolnictwie ekologicznym powinna odbywać się w myśl głównej zasady, a mianowicie głęboko spulchniać, płytko odwracać. Gleba jest podstawowym narzędziem pracy rolnika, to od jej stanu i kondycji zależy jakość i ilość plonów. Szczególnie w  rolnictwie ekologicznym jest to niezwykle ważne z uwagi na fakt, że wiele środków produkcyjnych, które kształtują poziom plonów takich jak syntetyczne nawozy mineralne, herbicydy oraz wiele środków ochrony jest niedozwolonych.

Podstawowym narzędziem pracy rolnika ekologicznego jest zasobność gleb. Wszystkie działania muszą być nakierowane na zwiększanie ilości materii organicznej w glebie. Dlatego tak ważna jest wiedza, że jednym z najistotniejszych elementów rozchodów próchnicy jest mechaniczna uprawa roli. Intensywność mineralizacji materii organicznej zależy bezpośrednio od sposobu jej uprawy. Ograniczenie ilości i głębokości uprawek do niezbędnego minimum jest ważnym i bardzo skutecznym sposobem na wzrost zawartości próchnicy w glebie. Znajomość tematyki związanej ze stosowaniem uprawy uproszczonej jest niezbędna po to by realizować złotą zasadę, która mówi, uprawiać tak dużo jak to jest konieczne, ale tak mało, jak to jest możliwe.

Szkolenie dedykowane było wszystkim rolnikom, którzy poprzez dbałość o jakość gleb mogą wyrazić troskę o stan środowiska naturalnego. Od wiedzy oraz decyzji każdego rolnika zależy jakie skutki środowiskowe będzie miała prowadzona przez nich produkcja rolnicza.

Tekst i zdjęcia: Ilona Oleś

19 listopada br. Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie zorganizował szkolenie stacjonarne o charakterze warsztatowym pn. „Przetwórstwo owoców i warzyw w gospodarstwie rolnym”. W wydarzeniu wzięło udział 13 osób. Uczestnikami byli rolnicy, sadownicy oraz koła gospodyń wiejskich.

Pan Ryszard Zarudzki, zastępca dyrektora KPODR, dokonał oficjalnego otwarcia i przywitał zgromadzonych słuchaczy. Celem szkolenia było przybliżenie uczestnikom tematyki związanej z zakładaniem małego przetwórstwa, zapoznanie ich z formami sprzedaży oraz wymaganiami higieniczno-sanitarnymi dla kuchni domowej w ramach rolniczego handlu detalicznego.

Prowadząca Pani Magdalena Kulus opowiedziała uczestnikom szkolenia o dostawach bezpośrednich oraz o rolniczym handlu detalicznym. W drugiej części przedstawiła jakie wymagania higieniczno-sanitarne należy spełnić w kuchni domowej, aby móc prowadzić małe przetwórstwo w gospodarstwie rolnym. W ostatniej warsztatowej części uczestnikom zaprezentowano tłoczenie soku jabłkowego przy użyciu rozdrabniacza oraz hydroprasy, które mogą być stosowane w warunkach domowych.

Soki tłoczone charakteryzują się mętną barwą, zawierają cząsteczki miąższu surowca z którego wyciśnięto sok oraz stanowią niezwykle bogate źródło witamin, substancji odżywczych, makro- i mikroelementów.

Uczestnicy szkolenia poszerzyli wiedzę z zakresu przetwarzania produktów pochodzenia roślinnego przy zachowaniu odpowiednich przepisów higieniczno-sanitarnych, które są związane z małym przetwórstwem oraz formami sprzedaży.  Warsztat z tłoczenia soków pozwolił na zapoznanie się z zakresem technologii produkcji, dystrybucją oraz dobrymi praktykami higienicznymi i produkcyjnymi w gospodarstwie rolnym. Szkolenie połączone z warsztatem stało się płaszczyzną wymiany doświadczeń oraz praktyk w zakresie lokalnego przetwórstwa i wprowadzania na rynek żywności produkowanej sposobem tradycyjnym, którą można wytwarzać w ramach rolniczego handlu detalicznego, wpisującego się w krótkie łańcuchy dostaw żywności (bezpośrednio od producenta do konsumenta finalnego). Małe przetwórstwo zwiększa rentowność gospodarstwa, stając się coraz bardziej znaczącym dodatkowym źródłem dochodów mieszkańców obszarów wiejskich. 

Wielu rolników pamięta co się stało w sezonie 2011/2012 (nastąpiło prawie całkowite wymarznięcie rzepaku i zbóż), a także duże straty zimą 2015/2016 jakie ponieśli rolnicy. Wtedy mrozy, jakie wtedy miały miejsce zniszczyły zdecydowaną większość ozimych zasiewów. Układ pogody był taki, że gdy wystąpiły mrozy, to trwały długo, a spadki temperatur wyniosły nawet -25^oC. Diodatkowo wiały silne wiatry i brakowało okrywy śnieżnej. Takich niekorzystnych warunków nie było w kolejnych latach, więc i straty nie były wtedy tak duże. Trudno się jednak dziwić, że rolnicy o tej porze martwią się o przezimowanie roślin. Jest to bardzo ważne, chociażby ze względu na koszty, które ponieśli.

Każdy rolnik wie że:

– straty po zimie, choćby najniższe ale zawsze występują,
– w rzepakach i jęczmieniach ozimych, straty zawsze następują szybciej i są większe,
– poza soradycznymi, zajmującymi najczęściej duże obszary zjawiskami klęskowymi, straty zazwyczaj mają charakter zjawisk lokalnych nie tylko w znaczeniu regionalnym, ale także indywidualnym, tzn. występują w obrębie wsi, samego gospodarstwa, a nawet każdego pola.

W naszym regionienajczęściej martwimy się o zasiewy rzepaku ozimego oraz jęczmienia ozimego. Nieco mniej o zasiewy żyta, pszenicy i pszenżyta. Od stworzonych przez rolnika warunków glebowych, właściwego doboru odmian, terminów, gęstości i głębokości siewu oraz przedsiewnego nawożenia w dużej mierze zależy jak rośliny przygotują się do zimy.

Fot. Stan plantacji w tym sezonie przed zimą jest w większości dobry i bardzo dobry. Na zdjęciu po lewej prawidłowo przygotowana do zimy roślina rzepaku.
 

O zimotrwałości decyduje zdolność danej rośliny do maksymalnego zahartowania się, które następuje w warunkach stopniowego obniżania się temperatur i dopiero znaczne ich spadki bez okrywy śnieżnej sprawiają, że rośliny słabiej przygotowane do zimy mają mniejsze szanse na przetrwanie. Zimotrwałość jest cechą, na którą składa się odporność na: wymarzanie, wyprzenie, skorupę lodową, wysmalanie oraz wysadzanie roślin i rozrywanie korzeni.

Mrozoodporność zależy od gatunku i odmiany rośliny oraz jej zahartowania. Hartowanie polega na przejściu przez roślinę wewnętrznych przemian fizjologicznych i chemicznych, w procesie których zmienia się metabolizm.

Wymarzanie to bezpośrednie działanie mrozu na nieokryte śniegiem rośliny, kryształki lodu rozrywają tkanki roślin.

Wysmalanie roślin występuje wtedy, gdy przy braku okrywy śnieżnej na polu wieje mroźny i suchy wiatr, powodując wysuszanie roślin. Zamarznięta gleba uniemożliwia pobieranie wody i roślina powoli zamiera, a jej organy nadziemne wyglądają jak spalone.  Gdy jest śnieg zagrożenie praktycznie nie występuje. Możliwe małe straty lokalne na przewiewach.

Wyprzenie roślin ma miejsce wówczas, gdy obfite opady śnieżne pokrywają niedostatecznie zamarzniętą glebę.

Wysadzanie występuje na przedwiośniu, gdy temperatura w dzień jest dodatnia, a nocą ziemia zamarza. Na glebach bogatych w próchnicę i gromadzących wodę dochodzi wtedy do uszkadzania i rozrywania korzeni, a nieraz do „wysadzania”, czyli wypychania ich na powierzchnię. Zagrożenie dla większości naszych gleb – małe.

Jaka będzie tegoroczna zima jeszcze nie wiemy. Na pewno będzie się nieco różniła się od kilku poprzednich, choć należeć powinna do tych normalnych w naszej strefie klimatycznej, i mamy nadzieję, że podobnie jak w ubiegłym sezonie, raczej nie narobi dużych szkód w oziminach. Jednak, jak zawsze tu i ówdzie pojawią się puste place (widać je już jesienią) na polach wynikające z wielu czynników, od mozaiki gleby począwszy, poprzez susze lokalne aż po błędy agrotechniczne. Na wiosnę wystąpi także zapewne efekt lokalnych podtopień (tzw. wymakanie), a także uszkodzenia  wywołane przez szkodniki, takie jak śmietka kapuściana i pchełki w rzepaku, śmietka ozimówka i łokaś garbatek czy mszyce w zbożach i choroby, jak np. sucha zgnilizna kapustnych i czerń krzyżowych w rzepaku oraz zgorzele, a także pleśń śniegowa czy septoriozy i mączniak w zbożach.

Podczas kilku lustracji wykonanych pod koniec października i na początku listopada można z całą pewnością stwierdzić, że nie jest źle, a nawet, w naszym regionie jest dość dobrze. Na szczęście warunki (opady deszczu i temperatura), jakie panowały pod koniec lata i jesienią pozwoliły spokojnie i dobrze zasiać zarówno rzepak, jak i zboża ozime. Ich stan prawie wszędzie jest dobry.

Fot. Lustracje w połowie października pokazały obecność śmietki kapuścianej i początek deficytu pokarmowego. W połowie listopada nie wzrosło zagrożenie ze strony śmietki natomiast deficyt pokarmowy (azotu N i fosforu P) wraz ze spadkiem temperatur znacznie się zwiększył.

Dla siewek rzepaku największym zagrożeniem są szkodniki, zwłaszcza śmietka kapuściana i pchełki, tym bardziej, że wycofano szereg zapraw nasiennych służących ich ograniczeniu. Jak pokazały lustracje, jeśli rolnicy wysiali odpowiedni materiał siewny zaprawiony nowymi zaprawami (materiał siewny kwalifikowany przy współpracy z uznanymi firmami hodowlanymi i nasiennymi) efekt jest bardzo dobry. Lustracje nie wykazały dużej ilości larw i zbyt dużych uszkodzeń korzeni (na poziomie 5-15% roślin). Jeśli chodzi o presję ze strony chorób (sucha zgnilizna i czerń krzyżowych) nie odbiega ona od ubiegłorocznej. Większość rolników wykonała jeden zabieg i to w zupełności wystarczyło. Widać na niektórych polach deficyt pokarmowy, głównie azotu i fosforu. Objawia się to poprzez jasno-zieloną barwę liści i fioletowe przebarwienia, które są tym większe im większy deficyt azotu.

Fot. Z lewej pszenica siana w optymalnym terminie jest w fazie krzewienia, z prawej późno siana pszenica w fazie 2 liści.
Generalnie zboża też wyglądają dobrze. Ich zaawansowanie w rozwoju widać wyraźnie na polach, a wszystko zależy od terminu i głebokości siewu.Większość rolników wysiała zboża na głębokość 2-3 cm i różnice na polach wynikają przede wszystkim z różnych terminów siewu. Wcześniej zasiane jęczmień i żyto przeważnie mają już 2-3 rozkrzewienia. Zasiane w optymalnym terminie pszenice i pszenżyta aktualnie krzewią się, mają już po 2 pędy. Siane po 5 października mają 2 liście i będą się krzewić nieco później. Ogólnie stan zdrowotny jest dobry. Na niektórych roślinach pojawiają się już pierwsze oznaki chorób.

Opracowanie i fot.
Marek Radzimierski
KPODR w Minikowie O/Przysiek