„Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie”

25-28 czerwca br. grupa rolników ekologicznych, rolników konwencjonalnych zainteresowanych ekologicznymi metodami produkcji  oraz doradców  uczestniczyła w wyjeździe studyjnym do województwa warmińsko-mazurskiego.  Dzięki realizacji operacji pn. „Wspieranie rozwoju rolnictwa ekologicznego poprzez poszukiwanie innowacyjnych rozwiązań technologicznych i organizacyjnych”, wpisanej do Planu operacyjnego KSOW na lata 2024-25. Operacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Schematu II Pomocy Technicznej „Krajowa Sieć Obszarów Wiejskich” Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020, mogliśmy poznać tamtejsze przetwórnie i gospodarstwa ekologiczne.

Celem wyjazdu studyjnego było usprawnienie ekologicznego systemu produkcji poprzez wymianę wiedzy i doświadczeń pomiędzy rolnikami.  Kolejny raz potwierdziło się jak ważną kwestią jest nawiązanie kontaktów, podejmowanie współpracy,  poszukiwanie nowych kierunków produkcji żywności wysokiej jakości, propagowanie inicjatyw dotyczących zrzeszania się rolników ekologicznych oraz podejmowanie działań mających na celu zwiększenie bioróżnorodności. Tym razem udaliśmy się w malownicze rejony Warmii i Mazur.  Gospodarstwa ekologiczne, które odwiedziliśmy stanowią pozytywny przykład działalności rolniczej dbającej o bioróżnorodność i ochronę środowiska. Takie działania dają szansę na zrównoważony rozwój gospodarstw rolnych i jednocześnie są okazją do zainicjowania sieci współpracy partnerskiej wśród istniejących gospodarstw ekologicznych, zakładów przetwórczych i innych podmiotów działających na rzecz rolnictwa ekologicznego.

KOMBINAT KONOPNY S.A.

Pierwszego dnia odwiedziliśmy gospodarstwo  Kombinat Konopny S.A. w Gronowie Górnym koło Elbląga. To w pełni zintegrowany zakład zajmujący się przetwórstwem konopi włóknistych. Kombinat to własne plantacje ekologicznej konopi – 40 ha,  hale produkcyjne i dział badawczo-rozwojowy. Założycielem i pomysłodawcą Kombinatu Konopnego jest Maciej Kowalski – człowiek, od kilkunastu lat zawodowo związany z konopiami. Jako pierwszy przedsiębiorca w Polsce uzyskał zezwolenie na uprawę konopi włóknistych, co finalnie przekuło jego początkową fascynację konopiami w poważny biznes. Mieliśmy okazję poznać pana Macieja, który w interesujący sposób przedstawił agrotechnikę ekologicznej produkcji konopi oraz przetwórstwo prowadzone w kombinacie. W ofercie gospodarstwa znajdują się przeróżne produkty takie jak herbatki konopne, susz z kwiatostanów, pyłek konopny, maść konopna, kule do kąpieli, oleje CBD i CBDA, oleje BIO. Z konopi produkuje się również biodegradowalne włókniny, włókno, ziarno i ziarno konopne.

Gospodarstwo EKO ZŁOTNA

Następnego dnia udaliśmy się do miejscowości Złotna, gdzie odwiedziliśmy  dwa gospodarstwa ekologiczne zajmujące się również przetwórstwem. Gospodarstwo Eko Złotna, które prowadzą państwo Elżbieta i Bohdan Stankiewicz. Jak mówią gospodarze „powstało po to, aby odbiorca mógł “towarzyszyć” w procesie zasiewu, wzrostu, obróbki ziarna i przetwarzania go na mąkę, innymi słowy, od małego ziarenka aż po smakowity bochenek chleba”. Prowadzą również młyn żarnowy, w którym przemiałowi podlegają pradawne zboża np. pszenica okrągłoziarnowa Trispy,  orkisz, żyto. Gospodarze zarażają swoim entuzjazmem i misją, którą pełnią by żywić konsumentów wysokiej jakości ekologicznymi produktami.   

Kozia Farma w Złotnej

W certyfikowanym 62-hektarowym gospodarstwie ekologicznym prowadzona jest przetwórstwo na podstawie przepisów MOL. Przetwórstwo żywności w ramach działalności marginalnej, lokalnej i ograniczonej. Katarzyna i Grzegorz Łascy specjalizują się w produkcji  ekologicznych kozich serów. Jak sami mówią o swoim gospodarstwie „w Koziej Farmie gospodarujemy na 62 ha pól, łąk i pastwisk nieopodal Morąga, na granicy Warmii, Powiśla, Żuław i Mazur – w kraju niegdyś zwanym Oberland. Nasze stado, objęte jest stałą opieką weterynaryjną.  Ideą, która nam przyświeca,  jest powrót do źródeł, do czystej, nieskażonej chemią żywności. Realizujemy ją już od etapu uprawy roślin, poprzez karmienie zwierząt zdrową, ekologiczną karmą, po troskliwą nad nimi opiekę. Nasze kozy są szczęśliwe, bo pasą się swobodnie na osiemnastu hektarach aromatycznych łąk wokół siedliska. Dzięki temu możemy Wam zaoferować przepyszne sery zagrodowe z koziego mleka: krótko dojrzewające sery podpuszczkowe, śmietankowe twarożki z pasteryzowanego i niepasteryzowanego mleka, kozie sery solankowe, wędzone, twarde, sery pleśniowe a także kefiry i jogurty, które kupicie w naszym sklepie farmerskim”. W sklepiku przy gospodarstwie lub sklepie internetowym można zakupić kozie sery i inne produkty z koziego mleka, latem  skosztujecie zimny kozi kefir, czy zjecie kozi jogurt z malinami. Mieliśmy możliwość  obejrzenia całego  gospodarstwa, wysłuchania opowieści o kozich zwyczajach, a nawet pobyć z tymi zwierzętami na wybiegu. Gwarantujemy, że kozy podbiją Wasze serca – to bardzo towarzyskie i inteligentne stworzenia.

MAZURSKA JAGNIĘCINA

Gospodarstwo Pani Barbary Niedziejko położone jest w miejscowości Sołdany, gmina Giżycko. Całkowita powierzchnia gospodarstwa wynosi około 25 ha. Są to grunty własne i  to wyłącznie użytki rolne przeznaczone na pastwiska dla zwierząt i do produkcji siana na okres żywienia zimowego dla posiadanego stada. Głównym kierunkiem prowadzonej działalności jest chów owiec rasy białogłowej i kamienieckiej. Obecnie w gospodarstwie utrzymywanych jest 300 owiec mamek, a całość stada liczy około 500 sztuk. Owce żywione są wyłącznie paszą wytworzoną we własnym gospodarstwie. Cała produkcja roślinna jest certyfikowaną produkcją ekologiczną,  zwierzęta są utrzymywane w systemie ekologicznym jak i w programie ras zachowawczych. W gospodarstwie uprawiane są warzywa i mieszanki wieloletnich traw z bobowatymi drobnonasiennymi plus trwałe użytki zielone. Gospodarstwo wyposażone jest w nowoczesną owczarnię dla owiec zmodernizowaną w 2018 roku. Wprost z owczarni zwierzęta mają bezpośredni dostęp do pastwisk, z tej możliwości korzystają również zimą. Podstawowym dochodem jest sprzedaż mięsa jagnięcego i baraniego pod nazwą „Mazurska Jagnięcina” z własnego sklepu zlokalizowanego na terenie własnego gospodarstwa. Oprócz mięsa w sklepie sprzedawane są warzywa jak i przetwory owocowo-warzywne. Sprzedaż z gospodarstwa odbywa się w ramach działalności MOL.

Gospodarstwo ekoturystyczne OSTOJA

 Ostatnie miejsce, które mieliśmy okazję odwiedzić to ekologiczne gospodarstwo Janiny i Wiesława Haraburda w miejscowości Bartosze koło Ełku. Gospodarują na 35 ha uprawiane są zboża, warzywa i truskawki. Dominują  gleby lekkie, dlatego uprawy  wymagają wałowania po siewie. Bogaty park maszynowy pozwala na sprawne i   terminowe wykonanie zabiegów agrotechnicznych. Część pól jest nawadniana. Rolnik współpracuje  z Uniwersytetem Warmińsko-Mazurskim i prowadzi doświadczenia w uprawie ekologicznej  soi, amarantusa, lnu. Wysłuchaliśmy ciekawej prelekcji na temat ekologicznej uprawy pszenicy orkisz, truskawek i soi. Dodatkowo w gospodarstwie prowadzona jest działalność agroturystyczna.

I tak zakończyła się nasza wizyta studyjna. Warmia i Mazury zachwyciły nas bogactwem przyrody, różnorodnością biologiczną i naturalnie czystym środowiskiem. Prezentacja przykładów dobrych praktyk stosowanych w przetwórstwie i rolnictwie ekologicznym, okazała się dobrym  sposobem na poznanie i zgłębienie ekologicznego systemu produkcji  oraz wzajemną wymianę doświadczeń pomiędzy uczestnikami wyjazdu studyjnego. Produkty rolnictwa ekologicznego są coraz bardziej popularne i poszukiwane przez konsumentów.  Dzięki edukacji i prezentacji dobrych przykładów gospodarowania wzrasta świadomość ekologiczna w społeczeństwie.  Ekologiczne metody gospodarowania sprzyjają utrzymaniu i zwiększaniu bioróżnorodności a gospodarstwa ekologiczne stanowią spójny organizm, w którym dominuje zrównoważony system gospodarowania w zgodzie z naturą.  

tekst: Karina Wroniecka, KPODR w Minikowie, Oddział w Przysieku

fot. Marta Poła, Karina Wroniecka

Tropem apiterapii i fitoterapii podążyła grupa pszczelarzy i doradców z naszego województwa. Podczas wyjazdu studyjnego, zorganizowanego przez KPODR w Minikowie, odwiedziliśmy ciekawe miejsca wpisujące się w tą tematykę.

Eskapada rozpoczęła się 10 czerwca od wizyty pod Warszawą, blisko Studzianek, gdzie w czasie II Wojny Światowej rozegrała się słynna bitwa pancerna w sierpniu 1944 roku. Obecnie jest to województwo mazowieckie. Wspominam o tym wydarzeniu nie bez powodu, gdyż w wyniku tej bitwy uległa zniszczeniu Puszcza Kozienicka, ostoja polskiego bartnictwa, o czym mówił nasz pierwszy prelegent, Łukasz Uliasz, właściciel pasieki doświadczalnej w Utnikach, którą odwiedziliśmy. Puszcza Kozienicka to prastara Puszcza Krakowska, Kielecka i Radomska. Tereny te już wcześniej doznawały uszczerbku na skutek różnych wydarzeń historycznych. Pan Łukasz, oprócz tego, że jest członkiem Akademii Apiterapii Medycznej i Ziołolecznictwa im. Bogdana Kędzi w Warszawie, to pasjonat historii, poszukiwacz artefaktów historycznych i lokalny społecznik. W swoim gospodarstwie pasiecznym podejmuje między innymi próby powrotu do tradycji bartniczych. Obejrzeliśmy ule kłodowe, które udało mu się zasiedlić rodzinami pszczelimi. Dawniej ich mieszkańcami byłyby pszczoły dziko żyjące, leśne. W Utnikach pozyskaliśmy również wiele informacji na temat profilaktyki prozdrowotnej, apiterapii i ziołolecznictwa, zarówno ludzi, jak i rodzin pszczelich. Uczestnicy wysłuchali bardzo interesującej prelekcji. Zwiedziliśmy także pasiekę i ekspozycję historyczną. Sporo dowiedzieliśmy się o tym, jak sporządzać ziołowe leki zarówno dla ludzi, jak i dla pszczół.  

Następne dwa dni wyjazdu to przygoda z zielarstwem. Mieliśmy okazję odwiedzić dwa miejsca, które zachwyciły uczestników. Nie dość, że zdobyliśmy tam mnóstwo cennych informacji, to pobyt w nich stanowił wielką przyjemność dla zmysłów. Pierwszy obiekt, założony przez Mirosława Angielczyka, znajdował się w Korycinach (województwo podlaskie). To właściwie trzy w jednym – po pierwsze firma Dary Natury, produkująca ekologiczne zioła, herbaty, przyprawy oraz inne produkty na bazie ziół. Tuż obok znajduje się Ziołowy Zakątek – jedyne w swoim rodzaju miejsce, właściwie skansen z niezwykłą bazą noclegową w zabytkowych drewnianych budynkach oraz Podlaski Ogród Botaniczny, najmniejszy tego typu obiekt w Polsce. Misją właściciela oraz wszystkich współpracowników jest propagowanie wiedzy zielarskiej, dbałości o zachowanie tradycji i zwyczajów związanych ze zbieraniem ziół i ziołolecznictwem ludowym, co tu, na Podlasiu, udaje się doskonale. Mieści się tu także Ośrodek Edukacji Przyrodniczej będący bazą edukacyjną i noclegową dla liczniejszych grup. Mieliśmy okazję poznać wiele gatunków ziół oraz ich właściwości lecznicze dla ludzi i pszczół, Zwróciliśmy też szczególną uwagę na rośliny miododajne. Naszą przewodniczką była p. Magdalena Mudry, zielarz-fitoterapeuta. Jej opowieść, okraszona licznymi przykładami z własnego doświadczenia, wzbudziła takie zainteresowanie grupy, że zaprosiliśmy naszą prelegentkę na wspólną kolację, podczas której uczestnicy dopytywali jeszcze o szczegóły i doprecyzowali zdobyte informacje. Była również okazja do obejrzenia filmu edukacyjnego o przedsiębiorstwie Dary Natury oraz wzięcia udziału w warsztatach z komponowania własnych mieszanek przypraw ziołowych.

Drugim unikatowym miejscem okazała się Kraina Rumianku. Położona we wsi Chołowno, malutkiej gminie Podedwórze na Polesiu Lubelskim, jest zakątkiem powstałym z inicjatywy ludzi z wielką pasją i zaangażowaniem społecznym. To przepiękna wioska tematyczna, przypominająca doskonale zarządzany, żywy skansen, w którym dzieci i  dorośli mogą doświadczyć jak żyli, pracowali i odpoczywali nasi przodkowie. Wszystko to dzieje się w scenerii polskiej wsi, gdzie dawne obyczaje są wciąż żywe i praktykowane. Sama działalność dydaktyczno-szkoleniowa prowadzona jest tu od 2006 roku. Postacią zasługującą na szczególny szacunek jest p. Gabriela Bilkiewicz – prezes Stowarzyszenia Aktywizacji Polesia Lubelskiego, inicjatorka i pomysłodawczyni utworzenia Krainy Rumianku, która, jak sama mówi, „powstała z jej poszukiwań czegoś, co pomogłoby ożywić społeczność lokalną.” To, jak teraz wygląda ten obiekt, to zasługa wieloletniej pracy pani prezes oraz jej wspaniałych współpracowników. Razem zrealizowali oni wiele projektów, pozyskując środki finansowe i angażując mieszkańców, co nie było łatwe. Całą historię pani Gabriela opowiedziała nam na wstępie. Kraina Rumianku, oprócz tego, że znów wyposażyła nas w wiedzę z dziedziny profilaktyki prozdrowotnej i ziołolecznictwa, to doskonały przykład aktywizacji mieszkańców oraz realizacji oddolnych inicjatyw i pomysłów bez względu na trudności. Tu zaczerpnęliśmy również ze źródła tradycji, słuchając prostej, tutejszej gwary chachłackiej, stanowiącej przemieszanie języka ukraińskiego, białoruskiego, polskiego i rosyjskiego. Wieczorem zaś obejrzeliśmy inscenizację w wykonaniu zespołu Rumenok nawiązującą do polesko-podlaskich tradycji zbieractwa ziół i ziołolecznictwa. Była też okazja do porozmawiania z prawdziwą poleską szeptuchą, czyli ludową uzdrowicielką i zielarką, przez niektórych zwaną wiedźmą, 88-letnią panią Marianną. Dowiedzieliśmy się też, kto to jest czmut – okazało się, że to odpowiednik szeptuchy, tyle że płci męskiej. Te ludowe akcenty wyraźnie pokazały, jak wielki wpływ na nasze życie ma dziedzictwo kulturowe. Zwiedziliśmy niesamowity ogród ziołowy oraz warzywnik. Obydwa obiekty założono w duchu permakultury. Po ogrodzie ziołowym spacerowaliśmy boso, za namową p. Grażyny Łańcuckiej, kolejnej nietuzinkowej postaci. Pani Grażyna jest  wiceprezesem Stowarzyszenia, animatorką, projektantką, autorką gier terenowych oraz „człowiekiem do wszystkiego”, jak mówi o sobie. Słuchając jej opowieści trzeba przyznać, że to prawda. Przekazała nam mnóstwo cennych wskazówek na temat zakładania ekologicznego, permakulturowego ogrodu, w którym można uprawiać zioła, warzywa i rośliny ozdobne. Spacer boso ma również niezwykłe działanie prozdrowotne; stymulując zakończenia nerwowe na stopach poprawia krążenie, hartuje organizm, pozwala zwalczyć stres. Z ciekawością i zachwytem zwiedzaliśmy imponujący ogród ziołowy, poznając gatunki roślin i ich właściwości. Obok ogrodu znajdował się zabytkowy budynek, w którym urządzono „Ziołową Manufakturę”. Tu uczestniczyliśmy w warsztatach zielarskich. Sporządzaliśmy mieszanki ziołowe, maceraty i kosmetyki domowe, a także degustowaliśmy aromatyczne, lecznicze herbatki. Wieczorna biesiada w stodole zaskoczyła nas przepysznymi potrawami z dodatkiem ziół. W tak zwanym międzyczasie mieliśmy także możliwość skorzystania z dobrodziejstw „Wiejskiego SPA”, czyli sauny i kąpieli w beczce japońskiej z rumiankowym naparem.

Po ziołowych przygodach powróciliśmy do tematów typowo pszczelich. Naszym kolejnym przystankiem okazał się Zespół Szkół Rolniczych Centrum Kształcenia Zawodowego w Pszczelej Woli, niedaleko Lublina. Ten punkt umieściliśmy w programie na wyraźne życzenie środowiska pszczelarskiego. Placówka ma bowiem długą tradycję i wysoką renomę. Od początku swego istnienia specjalizowała się w kształceniu adeptów sztuki pasiecznej i znana była jako Technikum Pszczelarskie. Naszą grupę przyjął wicedyrektor szkoły, p. Tomasz Kędziora. Zaprezentował on wykład na temat innowacji w pszczelarstwie ze szczególnym uwzględnieniem apiterapii. Ponadto zwiedziliśmy pasiekę pokazową i skansen pszczelarski na terenie przyszkolnym. Ciekawą inicjatywą funkcjonującą w szkole jest inkubator pszczelarski. Powstał on w 2019 roku i był wówczas jedynym w naszym kraju tego typu obiektem. Pszczelarze, korzystając z bogato wyposażonej linii technologicznej, mogą dokonać przetwórstwa miodów własnej produkcji. Inkubator jest nowoczesnym ośrodkiem edukacyjnym i usługowym tworzącym oraz wdrażającym innowacyjne rozwiązania naukowe i techniczne w dziedzinie pszczelarstwa. Umożliwia pszczelarzom wykonanie oraz sprzedaż własnych produktów na bazie miodu bez konieczności zakładania działalności gospodarczej. To znakomite wyjście naprzeciw potrzebom początkujących pszczelarzy, dla których jedną z barier jest konieczność zgromadzenia odpowiedniego wyposażenia, niezbędnego w procesach przetwarzania miodu. Dzięki wysokiemu poziomowi higieny wytworzone tu produkty są bezpieczne pod względem sanitarnym i gotowe do sprzedaży. Klienci Inkubatora mogą korzystać z nowoczesnej infrastruktury i wyposażenia ponosząc jedynie koszty eksploatacyjne. Jest to również miejsce, gdzie można skorzystać z doradztwa w zakresie technologii przetwórstwa miodu oraz w zakresie pszczelnictwa. Po zwiedzaniu szkoły poczęstowano uczestników „całuskami pszczelowolskimi”, czyli małymi miodowymi ciasteczkami wypiekanymi przez uczniów szkoły. Przekąska to nie byle jaka, gdyż specjał od 2012 roku jest wpisany na Listę Produktów Tradycyjnych prowadzoną przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

Po wizytach na Mazowszu, Podlasiu, Lubelszczyźnie przyszła kolej na Podkarpacie, gdzie nasza grupa zawitała ostatniego dnia. Odwiedziliśmy Nadleśnictwo Rymanów w powiecie krośnieńskim. Mieści się tu  Centrum Edukacji Ekologicznej. Wysłuchaliśmy prelekcji pani prof. dr hab. Małgorzaty Dżugan z Zakładu Chemii i Toksykologii Żywności na Uniwersytecie Rzeszowskim. Jest ona prekursorką zagadnienia apifitoterapii. Prowadzi szereg badań w tej dziedzinie i jest autorką publikacji na ten temat. Mówiła między innymi o miodzie jako nośniku substancji leczniczych zawartych w ziołach, o znakomitych efektach połączenia apiterapii oraz fitoterapii, czyli produktów pszczelich i ziół.  Drugim prelegentem tego dnia był pan Marek Barzyk, prezes Koła Pszczelarzy w Krośnie oraz właściciel Podkarpackiej Pasieki Ekologicznej w "Dębinie". Opowiedział on o ekologicznym modelu funkcjonowania pasieki, w czym ma już kilkunastoletnie doświadczenie. Mówił również o lokalnej strategii walki z warrozą oraz prozdrowotnych produktach pszczelich (miód z ekstraktem z propolisu, miód z surowcami ziołowymi). Wskazał na doskonałe efekty stosowanych przez niego naturalnych leków dla pszczół, głównie preparatów na bazie kwasów organicznych. Zwiedziliśmy również pokazową pasiekę leśną i ścieżkę edukacyjną.

W czasie pięciu dni trwania wyjazdu grupa pozyskała ogromną wiedzę na temat apiterapii i fitoterapii. Udało się w tym przedsięwzięciu połączyć te dwie pozornie różne dziedziny. Poznaliśmy ciekawych ludzi – pasjonatów, społeczników i naukowców – z którymi wymieniliśmy się doświadczeniami. Nawiązane kontakty na pewno w przyszłości zaowocują kolejnymi inicjatywami. Uczestnicy entuzjastycznie wyrażali swe zadowolenie z udziału w wyjeździe. Nadmienię, że zrealizowaliśmy go dzięki finansowaniu z Sieci na rzecz Innowacji w Rolnictwie i na Obszarach Wiejskich, w ramach operacji „Pszczoła lubi zioła – innowacyjne metody profilaktyki prozdrowotnej z wykorzystaniem apiterapii i fitoterapii”. Wszyscy uczestnicy wrócili zdrowsi i bogatsi w wiedzę i doświadczenia. Dziękuję wszystkim prelegentom i gospodarzom odwiedzonych przez nas miejsc za życzliwe przyjęcie naszej grupy, dzięki czemu spotkania odbyły się w serdecznej atmosferze, więc poza wiedzą zostaną nam miłe wspomnienia.

Anna Dykczyńska, KPODR w Minikowie

Dzień I

Dzień II

Dzień III

Dzień IV

Dzień V