Konferencja – Rolnictwo sprzymierzeńcem bioróżnorodności

Konferencja pn. „Rolnictwo sprzymierzeńcem bioróżnorodności”, która odbyła się 25.11.2020r. w formie online cieszyła się ogromnym zainteresowaniem. Została dofinansowana ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Toruniu. Uczestniczyli w niej m.in. przedstawiciele instytucji działających na rzecz ochrony środowiska i rolnictwa, pracownicy parków krajobrazowych, nadleśnictw, doradcy rolni, przyrodnicy i oczywiście rolnicy. Słuchaczy przywitał pan dr Ryszard Zarudzki, dyrektor Kujawsko-Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Minikowie. Pan dyrektor nakreślił jak wielkie znaczenie dla rolnictwa ma zachowanie bioróżnorodności. Przedstawił rolę i miejsce różnorodności biologicznej w europejskich strategiach rozwoju obszarów wiejskich. Również w czytelny sposób przełożył kwestię wspierania, a w wielu przypadkach dopiero budowy bioróżnorodności  na poziomie gospodarstwa rolnego.

Tematyka wykładów została tak dobrana, żeby pokazać społeczeństwu jak ważna jest ochrona bioróżnorodności i jak wielką rolę w tym procesie pełnią rolnicy. Rolnictwo odgrywa kluczową rolę w zachowaniu różnorodności biologicznej. To rolnicy jako jedni z pierwszych odczuwają skutki utraty różnorodności biologicznej, ale są też jednymi z pierwszych, którzy będą czerpać korzyści z jej odbudowy. Dzięki różnorodności biologicznej rolnicy mogą łatwiej zapewnić nam bezpieczną, zdrową żywność w dobrej cenie, tym samym osiągając dochód umożliwiający im dobre funkcjonowanie i rozwój. Jednocześnie niektóre praktyki rolnicze są główną przyczyną spadku różnorodności biologicznej. Dlatego ważne jest, aby edukować rolników, zachęcać do stosowania w pełni zrównoważonych praktyk.

Poprawa stanu różnorodności ekosystemów rolniczych spowoduje wzrost odporności sektora na zmianę klimatu. Kryzys klimatyczny i kryzys różnorodności biologicznej są ze sobą nierozerwalnie związane. Zmiana klimatu przyspiesza degradację środowiska naturalnego, powodując susze, powodzie i pożary lasów. Niszczenie przyrody i jej niezrównoważona eksploatacja są z kolei głównymi czynnikami wywołującymi zmianę klimatu. Związek między tymi kryzysami oznacza jednak, że ich rozwiązania też są powiązane. Przyroda jest również ważnym sojusznikiem w walce ze zmianą klimatu. Wywiera wpływ na klimat, a rozwiązania oparte na zasobach przyrody, takie jak ochrona i przywracanie terenów podmokłych, torfowisk,  ekosystemów przybrzeżnych, zrównoważone gospodarowanie obszarami morskimi, lasami, użytkami zielonymi oraz glebami rolnymi, będą miały zasadnicze znaczenie dla redukcji emisji i przystosowania się do zmiany klimatu.

Z uwagi na to, że nasz Ośrodek zajmuje się przede wszystkim edukacją rolników, wykłady zostały poświęcone możliwości zwiększania bioróżnorodności w gospodarstwach rolnych. Pierwszy wykład pn. Bioróżnorodność gospodarstw rolnych skuteczną ochroną środowiska zaprezentowała pani Katarzyna Kupczak z Centrum Rozwoju Rolnictwa i Ogrodnictwa w Krakowie. Podczas tego wykładu uczestnicy  dowiedzieli się jak duży wpływ na kształtowanie różnorodności biologicznej ma działalność człowieka. Prelegentka podkreślała ogromną rolę jaką odgrywa prawidłowy płodozmian w gospodarstwie. Jest on podstawą do tego, żeby zmniejszyć lub nawet wyeliminować stosowanie środków ochrony roślin oraz nawożenia mineralnego. Odpowiedni dobór gatunków roślin, prawidłowe następstwo  po sobie, wykorzystanie zjawiska allelopatii w znaczący sposób ogranicza ilość agrofagów w uprawach. Zwrócono uwagę na potrzebę powiększania warstwy próchniczej, która decyduje o żyzności gleby i bez której nie jest możliwe zachowanie równowagi biologicznej oraz uzyskanie zdrowych plonów. Podkreślono również potrzebę uprawy roślin pyłko i nektarodajnych, gdyż przekłada się to na troskę o owady zapylające. Wiadomo, że bez obecności zapylaczy plony obniżą się w drastyczny sposób, a  uprawa wielu gatunków roślin nie będzie możliwa.

Drugi wykład również przedstawiony przez panią Katarzynę Kupczak dotyczył Znaczenia i uprawy roślin wysokobiałkowych. Pewnie wiele osób zastanawia się dlaczego rośliny wysokobiałkowe omawiano podczas konferencji dotyczącej bioróżnorodności. Z punktu widzenia rolnictwa rośliny wysokobiałkowe są niezwykle cennymi roślinami, których niestety w Polsce uprawia się zbyt mało. Wysoka zawartość białka w ziarnach tych roślin jest bardzo ważna ze względu na bezpieczeństwo białkowe kraju. Rośliny białkowe wchodzą w symbiozę z bakteriami brodawkowymi, które mają zdolność wiązania azotu atmosferycznego. Uprawa roślin białkowych w gospodarstwie rolnym przekłada się na mniejsze zużycie syntetycznych nawozów azotowych, a to z kolei oznacza mniejsze skażenie gleby, wód gruntowych, a w konsekwencji Bałtyku. Ważną cechą roślin wysokobiałkowych są właściwości strukturotwórcze. Poprawiają właściwości fizyko-chemiczne gleby, zwiększają zawartość próchnicy, zużywają mniej wody w porównaniu z innymi roślinami. Każdy hektar obsiany roślinami bobowatymi jest wielkim ukłonem w kierunku środowiska. Wiele roślin wysokobiałkowych ma również duże znaczenie dla owadów zapylających.

Wykład pn. Agroleśnictwo  – sposób na zrównoważony ekosystem rolniczy zaprezentowała pani Barbara Baj Wójtowicz z Uniwersytetu w Oxfordzie. Prelegentka jest inicjatorką grupy operacyjnej Agroleśnictwo w Dolinie Zielawy. Agroleśnictwo to bardzo ciekawa metoda użytkowania gruntu rolnego. Polega na uprawie roślin w sposób naśladujący piętra lasu. Oznacza to, że na jednej powierzchni uprawianych jest kilka różnych gatunków roślin. Zapewnia to uzyskanie wielokrotnego dochodu z tego samego areału. Taki system uprawy zmniejsza nakłady na produkcję rolniczą, w tym na plewienie, nawożenie i na nawadnianie. Rezygnacja z nawadniania w dobie postępujących zmian klimatycznych
i trwającej od kilku lat w Polsce suszy ma duże znaczenie. Umiejętny dobór gatunków oraz ściółkowanie pozwala na zatrzymanie wody w glebie, zwiększając uwodnienie pola i zapobiegając intensywnemu parowaniu. Zadarnienie gleby niskimi roślinami współrzędnymi zapobiega wzrostowi chwastów oraz erozji gleby.

Dodatkową zaletą agroleśnictwa jest efektywne wykorzystanie nawozów. Najpierw składniki pokarmowe zostają pobierane przez korzenie roślin płytko ukorzenionych, a w dalszej kolejności przez rośliny głęboko korzeniące się. W ten sposób eliminuje się spływanie nadmiaru nawozów do wód gruntowych, rowów, cieków wodnych. W konsekwencji ogranicza to zanieczyszczanie morza Bałtyckiego.

Uprawa dwóch lub kilku gatunków na tym samym polu eliminuje szkodliwe monokultury i wspiera bioróżnorodność. Za sprawą wprowadzenia do uprawy agroleśnej gatunków rzadkich i przyrodniczo cennych, rolnictwo zapewnia ich przetrwanie, ochronę oraz dostęp do cennego surowca. Agroleśnictwo jest ciekawą propozycją dla wielu gospodarstw i ogromnym wsparciem dla bioróżnorodności.

Ochrona środowiska naturalnego jest bardzo ważnym tematem, który dotyczy całego społeczeństwa. Odpowiedzialne i mądre rolnictwo wspiera środowisko, dlatego tak ważna jest edukacja społeczeństwa poprzez wskazywanie dobrych rozwiązań i sposobów uprawy roli oraz chowu i hodowli zwierząt.

Poniżej wykłady do pobrania, przedstawione podczas konferencji:

Agroleśnictwo sposób na zrównoważony ekosystem rolniczy

Bioróżnorodność gospodarstw rolnych skuteczną ochroną środowiska

Znaczenie i uprawa roślin wysokobiałkowych w gospodarstwie

Opracowanie:
Ilona Oleś
Dział Rolnictwa Ekologicznego i Ochrony Środowiska
KPODR w Minikowie