Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie

Jakie rośliny oleiste uprawiać w ramach Europejskiego Zielonego Ładu: rzepak, soję czy słonecznik? Na to pytanie szukaliśmy odpowiedzi podczas XIV Forum Producentów Rzepaku i Roślin Białkowych, które odbyło się 26 stycznia 2022 r. w Centrum Transferu Wiedzy i Informacji im. Leona Janty-Połczyńskiego w Minikowie. Organizatorami wydarzenia byli Kujawsko-Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Minikowie (KPODR), Krajowe Zrzeszenie Producentów Rzepaku i Roślin Białkowych (KZPRiRB) oraz Polskie Stowarzyszenie Producentów Oleju (PSPO). Jak podkreślił w trakcie otwarcia Ryszard Kamiński – Dyrektor KPODR, o ważności tematu przewodniego Forum świadczyła frekwencja uczestników. W wydarzeniu wzięło udział 350 osób, z czego 300 uczestniczyło w formie zdalnej.

Europejski Zielony Ład przez najbliższe lata zdeterminuje działania rolników związane z uprawą roślin oleistych i białkowych. Ważne jest zatem, aby realny kształt rozwiązań prawnych związanych z ochroną środowiska był dla rolników do zaakceptowania.

Podczas Forum przekazano podziękowania dla prof. dr hab. Marka Mrówczyńskigo z Instytutu Ochrony Roślin – PIB w Poznaniu za współpracę i realizację działań umożliwiających przedłużenie możliwości stosowanie zapraw nasiennych, co przyczyniało się do utrzymania powierzchni uprawy rzepaku w Polsce.

Następnie głos zabrał Jan Krzysztof Ardanowski, Poseł na Sejm RP, Przewodniczący Rady ds. Rolnictwa i Obszarów Wiejskich przy Prezydencie RP. Wskazał on, że obowiązkiem osób i instytucji odpowiedzialnych za rolnictwo jest znalezienie takich rozwiązań, które nie spowodują drastycznych strat w polskim rolnictwie. Podkreślił także konieczność znalezienia odmian odpornych na różnego rodzaju patogeny oraz odmian dobrze plonujących w polskich warunkach, tak aby nie doszło do spadku produkcji żywności.

Podejście Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi do założeń Europejskiego Zielonego Ładu, w kontekście rozwoju rolnictwa i zapewnienia Polsce bezpieczeństwa żywnościowego zaprezentowała Nina Dobrzyńska – Dyrektor Departamentu Klimatu i Środowiska. Pani Dyrektor w swoim wystąpieniu powołała się na informacje przekazane przez Komisarza Unii Europejskiej do spraw rolnictwa Janusza Wojciechowskiego podczas posiedzenia Senackiej Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Komisarz zaznaczył, że EZŁ w rolnictwie największe wymagania stawia przed krajami Europy Zachodniej, w której jest największa intensyfikacja produkcji rolnej. Zwrócił też uwagę, że w ciągu ostatnich 10 lat ubyło w Unii Europejskiej około 4 mln gospodarstw, a EZŁ ma temu przeciwdziałać. Wskazała również na znaczenie uprawy rzepaku i roślin bobowatych w realizacji wyzwań unijnych strategii jak również na korzystanie doradztwa oraz z osiągnięć hodowli roślin i doświadczalnictwa.

W dalszej części spotkania głos zabrał prof. dr hab. Marek Mrówczyński, który wskazał na rosnące znaczenie uprawy soi i słonecznika w Polsce. Podkreślił jednak, udział powierzchni rzepaku w strukturze upraw. Przedstawiając przyszłościowe kierunki w ochronie oleistych podkreślił znaczenie integrowanej produkcji roślin oraz rolnictwa precyzyjnego, które jest sposobem na optymalizację wykorzystania środków ochrony roślin. Omawiając nie chemiczne metody ochrony roślin Profesor zwrócił uwagę na takie elementy jak: odpowiedni płodozmian i agrotechnikę, wykorzystywanie kwalifikowanego materiału siewnego oraz odmian odpornych i tolerancyjnych na agrofagi, zrównoważone nawożenie jak również ochronę organizmów pożytecznych i zapylaczy. Zaznaczył także znaczącą rolę doradztwa we wdrażaniu integrowanej ochrony roślin i innowacji w agrotechnice. Wskazał na wzrost zagrożenia presją chwastów, chorób i szkodników w uprawie rzepaku, soi i słonecznika, szczególnie w ujęciu wzrostu areału uprawy tych dwóch ostatnich gatunków. Podkreślił, że zużycie środków ochrony roślin w Polsce jest niższe od średniej unijnej oraz przedstawił prognozy IOR-PIB w zakresie możliwości ograniczenia zużycia pestycydów. Możliwość tą uzależnił od rozwoju hodowli odpornościowej. Odniósł się także do ekoschematów zaplanowanych w Planie Strategicznym WPR i zwrócił uwagę na zbyt mały areał przewidziany do objęcia pomocą w ramach systemu Integrowanej Produkcji oraz biologiczną ochronę upraw. Wskazał jednocześnie na zbyt niską stawkę płatności w tym ostatnim ekoschemacie.

Kolejnym prezentującym był Paweł Kaczmarek – Członek Rady Fundacji Rozwoju Rolnictwa „Terra Nostra”, której zadaniem jest promowanie i szerzenie praktyk w zakresie rolnictwa regeneracyjnego. W swoim wystąpieniu podkreślił jak cennym czynnikiem wytwórczym w rolnictwie jest gleba, prezentując zrównoważony system zarządzania jej zasobami, szczególnie w kontekście wykorzystania metod biologicznych. Jak podkreślił, gleba to swoistego rodzaju ocean życia, ponieważ w 1 g zdrowej gleby znajduje się 1 mld bakterii tzn. około 3 tony na hektarze. W dalszej części prelegent zaprezentował uwarunkowania agrotechniczne uprawy rzepaku, soi i słonecznika również w ujęciu płodozmianu. Wskazał także na konieczność stosowania mieszanek międzyplonów przed uprawą soi i słonecznika.

Kolejnym punktem programu była dyskusja panelowa. Prowadził ją Adam Stępień – Dyrektor Generalny PSPO. W debacie uczestniczyli: Juliusz Młodecki – Prezes Zarządu KZPRiRB, Janusz Łojewski – Prezes Zarządu Agrolok, dr hab. Roman Kierzek – prof. IOR-PIB w Poznaniu, dyrektor IOR-PIB oraz Przemysław Szubstarski – Prezes Zarządu Corteva Agriscience Poland Sp. z o.o.

Rozmawiano o trendach uprawy rzepaku, soi i słonecznika. Pan Młodecki wskazał, że w Polsce powoli zbliżamy się do górnej granicy racjonalnej powierzchni uprawy rzepaku, która wg niego wynosi 1,1-1,2 mln ha. Cały czas rośnie zainteresowanie uprawą soi i słonecznika, w wartościach bezwzględnych nie jest on może spektakularny, natomiast w ujęciu procentowym jest znaczący. Zdaniem prezesa Młodeckiego rzepak w najbliższych latach będzie miał dominującą rolę na rynku roślin oleistych, ze względu na jakość oleju, jak również na ogromną rolę jaką pełni on na rynku biopaliw oraz – jako źródło śruty i makuchu – na  rynku paszowym. O szansach na rozwój uprawy soi mówił także Janusz Łojewski. Wskazywał na duże szanse na wzrost areału uprawy soi jak i jej plonowania. Podkreślił znaczenie tej rośliny jako źródła białka paszowego. O trendach przy doborze odmian rzepaku mówił w dalszej części dyskusji Przemysław Szubstarski. Wymieniał poziom plonowania oraz wartość zaolejenia jako kluczowe parametry decydujące o wyborze danej odmiany. Wskazał na wprowadzenie odmian tolerancyjnych na zgniliznę twardzikową, co zapewnia wzrost plonów przy wszystkich systemach ochrony. Jako kolejny w dyskusji głos zabrał Roman Kierzek przedstawiając znaczenie odmian tolerancyjnych na czynniki biotyczne i abiotyczne. Wskazywano także na konieczność dopłat do kwalifikowanego materiału siewnego cechującego się wyższą tolerancją na choroby i szkodniki, co pozwoli na zmniejszenie liczby wykonywanych zabiegów ochronnych. Rozmawiano także o samowystarczalności białkowej kraju oraz o konieczności wprowadzenia narodowego celu wskaźnikowego określającego wykorzystanie surowców non GMO w produkcji pasz. Temat ten poruszany był także przez uczestników czatu. Podkreślono ponadto konieczność nowelizacji ustawy o funduszach promocji artykułów rolno-spożywczych, tak aby umożliwić promocję uprawy i produktów przerobu słonecznika w ramach Funduszu Promocji Roślin Oleistych.

Na podstawie przebiegu dyskusji toczącej się podczas XIV Forum Producentów Rzepaku i Roślin Białkowych sformułowano wnioski i rekomendacje dla rozwoju uprawy roślin oleistych i białkowych w Polsce w dobie wyzwań Europejskiego Zielonego Ładu:

1. Wprowadzenie dopłat to kwalifikowanego materiału siewnego odmian roślin tolerancyjnych na czynniki biotyczne i abiotyczne.
2. Zwiększenie dopłat na biologiczną ochronę roślin i integrowaną produkcję.
3. Zwiększenie powierzchni ekoschematów na rośliny oleiste cenne dla płodozmianu.
4. Przyspieszenie i uproszczenie prac nad rejestracją ŚOR dopuszczonych do stosowania w uprawie soi i słonecznika.
5. Przyjęcie od 3 do 5 letniego okresu przejściowego dla osiągnięcia 50% udziału krajowych źródeł białka w produkcji pasz. Wyróżnikiem powinien być udział pasz bez GMO.
6. Racjonalne podejście do kwestii wycofywania ŚOR.
7. Edukacja rolników w celu stosowania nowych technologii w rolnictwie i wdrażania technologii innowacyjnych.

Tekst: Dawid Skotnicki
Foto: Marzena Zwiewka
KPODR w Minikowie