RELACJA Z KONFERENCJI „Identyfikacja i promocja żywności wysokiej jakości szansą dla lokalnych producentów”

„Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie”.
Szkolenie współfinansowane przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW)
w ramach   Poddziałania „Wsparcie dla szkolenia doradców” Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020.
Instytucja Zarządzająca PROW 2014-2020 – Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

RELACJA Z KONFERENCJI PODSUMOWUJĄCEJ WARSZTATY W RAMACH OPERACJI:
„Identyfikacja i promocja żywności wysokiej jakości szansą
dla lokalnych producentów”

26 – 28 października 2022 r.
Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie Wydział Nauk o Żywności i Biotechnologii

W dniach od 26 do 28 października 2022 r. odbyła się, na terenie Wydziału Nauk o Żywności i Biotechnologii Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie, konferencja podsumowująca warsztaty zrealizowane w ramach operacji „Identyfikacja i promocja żywności wysokiej jakości szansą dla lokalnych producentów”, organizowanej przez Ogólnopolskie Stowarzyszenie Przetwórców i Producentów Ekologicznych „POLSKA EKOLOGIA” wraz z Kujawsko-Pomorskim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego w Minikowie, Lubelskim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego w Końskowoli, Podkarpackim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego w Boguchwale oraz Wielkopolskim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego w Poznaniu.

W powyższej konferencji wzięli udział uczestnicy serii warsztatów realizowanych na terenie wyżej wymienionych Ośrodków Doradztwa Rolniczego. Wśród nich znaleźli się przedstawiciele różnych środowisk, zarówno rolnicy będący najważniejszym elementem produkcji żywności, jak i przetwórcy, doradcy, koordynatorzy projektu, przedstawiciele szeroko pojętych instytucji wsparcia rolnictwa oraz nauki, w tym pracownicy naukowi z Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie.

Pierwszego dnia trwania konferencji, po dokonaniu rejestracji i obiedzie, nastąpiło otwarcie konferencji i uroczyste powitanie zaproszonych gości przez władze uczelni reprezentowane przez Jego Magnificencję Rektora  prof. dr hab. Krzysztofa Kowalczyka, prorektora ds. Nauki i Współpracy z Zagranicą dr hab. Bartosza Sołowieja, dziekana Wydziału Nauk o Żywności i Biotechnologii UP w Lublinie Pana prof. dr hab. Waldemara Gustawa oraz przedstawiciela. Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Przetwórców i Producentów Ekologicznych „POLSKA EKOLOGIA” – Partnera KSOW.

Następnie miały miejsce prezentacje efektów serii warsztatów prowadzonych w każdym z województw. Zostały one przeprowadzone przez koordynatorów regionalnych z województw biorących udział w projekcie oraz prowadzonych warsztaty. Dokonali oni podsumowania warsztatów przedstawiając wnioski z każdego nich.

W kolejnym punkcie uczestnicy wysłuchali, wygłoszonego przez Adama Patkowskiego i Macieja Bartonia, wykładu: Produkcja żywności wysokiej jakości i rynki dla tego typu produktów – krajowy i światowy.

Wykład był dobrym wstępem do panelu dyskusyjnego, podczas którego uczestnicy poruszyli problem rozdrobnionej struktury agrarnej polskiego rolnictwa, który jak się okazuje paradoksalnie nie jest problemem, ale czymś oczekiwanym obecnie przez świadomych konsumentów, chcących coraz częściej nabywać produkty wytwarzane metodami tradycyjnymi w rodzinnych gospodarstwach, stawiających na jakość a nie na ilość. Zdaniem uczestników dyskusji większym problemem jest brak integracji (poziomej i pionowej) oraz poparcia jakości polskich produktów certyfikatami, przez co są one sprzedawane na rynki zagraniczne ze stosunkowo niską marżą, co trzeba koniecznie zmienić. Dodatkowo niejednokrotnie Polska jest jedynie producentem półproduktów, dostarczycielem surowców zamiast odpowiednio droższych gotowych wyrobów. Przykładem tego typu działania jest koncentrat jabłkowy, w którego wytwarzaniu nasz kraj jest potentatem i który trafia następnie na różne rynki na świecie, tracąc polskie pochodzenie, jako że nie pochodzi od jabłek certyfikowanych, takich jak np. jabłka grójeckie. Po dyskusji ogłoszono przerwę kawową, która była okazją do rozmów networkingowych.

Po pauzie, kolejny ekspert – Hubert Gonera przedstawił wykład: Kreowanie marek oraz strategii promocji żywności, w czasie którego poruszono kwestie konieczności szeroko pojętej współpracy poszczególnych wytwórców żywności wysokiej jakości, ze szczególnym naciskiem na proces certyfikacji danego wyrobu i promocji żywności oraz podczas budowy marki, będącej nie tylko daleko idącą inwestycją w przyszłość ale także dużym zasobem kapitałowym. Przedstawiono różnice i analogie pomiędzy strategiami indywidualnych produktów wysokiej jakości a możliwościami wspólnej promocji pod parasolem istniejących na rynku certyfikatów. Odwoływano się do określenia certyfikatów jakości obecnych w Unii Europejskiej jako do wspólnego narzędzia przeciwstawiania się strategią promocji globalnych koncernów, które posiadają często najsilniejsze marki.

Podczas trwającej po zakończeniu wykładu dyskusji poruszono konieczność współpracy i dążenia do integracji uczestników biorących udział w projekcie, aby móc w pełni wykorzystać potencjał polskiego rolnictwa i szeroko pojętego sektora agro. W dalszej części panelu dyskusyjnego nawiązano do doświadczeń z włoskiego rejonu Emilia-Romania, będącego pod względem produkcji wysokojakościowej żywności perłą w koronie kuchni włoskiej. Doświadczeń z zakresu współpracy
w całym łańcuchu produkcji, pomiędzy organizacjami producentów, jednostkami certyfikującymi oraz przedstawicielami samorządu. Samorządu, który postrzega swoją rolę jako kreatora środowiska przyjaznego i sprzyjającego dla wytwórców oraz dążącego do szeroko pojętej integracji i współpracy. Powoływano się także na przykłady francuskie, obfitujące w tworzenie związków producenckich wokół serów i win czy hiszpańskie skupione na jakościowych i dojrzewających wędlinach. W panelu dyskusyjnym padały już propozycje możliwych działań wspólnych służących certyfikacji polskich produktów rolniczych w tym: derenia (podkarpackie), maliny (lubelskie), aronii (lubelskie), szparaga (wielkopolskie), miodów (lubelskie i podkarpackie), kiszonek (wszystkie 4 regiony), wypieków z mąk ekologicznych i zakwasu (wszystkie 4 regiony) oraz wędlin z ras rodzimych wieprzowiny (wszystkie 4 regiony).

Po zakończeniu panelu dyskusyjnego nastąpiło podsumowanie pierwszego dnia konferencji, podczas którego zsyntezowano najważniejsze wątki poruszone podczas trwania wykładów i paneli dyskusyjnych. Podsumowując I dzień konferencji moderator podkreślił konieczność działania ciągłego, wykraczającego poza logikę projektową mającego na celu wsparcie produktów posiadających potencjał tożsamościowy i odpowiednie zaplecze produkcyjne, aby zdobyć rynki europejskie, ale już pod własną marką chronioną oznaczeniem europejskim (Chronione Oznaczenie Geograficzne, Chroniona Nazwa Pochodzenia, Gwarantowana Tradycyjna Specjalność).

Drugi dzień konferencji rozpoczął się od wystąpienia Aleksander Bednarskiego, który wygłosił wykład na temat krajowych systemów i certyfikatów jakości żywności. Ekspert opisał szczegółowo historię oraz sposoby uzyskania certyfikatów krajowych takich jak znak „Jakość Tradycja” przyznawany przez Polską Izbę Produktu Regionalnego i Lokalnego.

W dyskusji podczas panelu następującego po wykładzie się dyskusji skupiono się głównie na systemie jakości „Jakość Tradycja”, próbując zrozumieć jakie wymierne korzyści certyfikat przysparza produktom, które mogą się nim posługiwać. W dyskusji pojawiały się różnorodne nazwy produktów posiadających ten znak – najczęściej odwoływano się do Majonezu Kieleckiego. Uczestnicy przyznali, że potencjał oddziaływania znaku jest ograniczony do rynku polskiego.

W dalszej kolejności Maciej Majewski zaprezentował wykład: Unijne systemy i certyfikaty jakości żywności.  Skupiono się na wskazaniu różnych, możliwych do uzyskania certyfikatów jakości takich jak Chronione Oznaczenie Geograficzne i Chroniona Nazwa Pochodzenia. Przykładem, na którym oparł się prowadzący było Jabłko Grójeckie.

Wykład stał się wstępem do prowadzonej dyskusji, na początku której poruszono problem niewielkiej ilości certyfikatów unijnych polskiej żywności, pomimo posiadania dużego potencjału i odpowiedniej jakości surowca. Następnie skupiono się na dwutorowym podejściu do certyfikowania produktów: zarówno na wyrobach, które już się świetnie rozwijają, są rozpoznawalne i potrzebują certyfikatu jako naturalnego kroku w rozwoju ewolucyjnym produktu, ale też takich, które identyfikujemy jako produkty w tej chwili obecne na rynku w stopniu niewystarczającym, zanikające poprzez ograniczanie swojej skali produkcji, ale dysponujące olbrzymimi tradycjami i posiadające ogromny potencjał rynkowy. Być może dzięki projektowi wybrane wyroby powrócą i zyskają odpowiednią rangę i status, a być może będzie mogło się to odbyć jedynie dzięki ich certyfikowaniu. Uczestnicy panelu przywoływali przykłady między innymi: serów korycińskich, fasoli wrzawskiej, obwarzanka krakowskiego i Rogala Świętomarcińskiego.

W kolejnej sesji wykładowej, Michał Rzytki wygłosił wykład: Promocja żywności wysokiej jakości na rynku krajowym – instytucje i instrumenty wspierające. Miał on na celu pokazanie wachlarza możliwości jakimi posługiwać się mogą producenci produktów spożywczych wysokiej jakości w Polsce. Omówiono między innymi działania i kampanie prowadzone przez KOWR, ogólnopolskie targi o profilu spożywczym. 

Po prezentacji nastąpił panel dyskusyjny. Uczestników najbardziej interesowało zachęcenie do udziału w działaniach promocyjnych grup takich jak dzieci i seniorzy oraz osoby o wysokiej świadomości jakościowej żywności. Wskazywano także na efekt latarni, który może zostać zapewniony przez udział w imprezach o wysokiej rozpoznawalności przyciągających między innymi osoby publiczne.

Po niej miało miejsce drugie wystąpienie Pana Rzytkiego tym razem pod tytułem:  Promocja żywności wysokiej jakości na rynku zagranicznym – instytucje i instrumenty wspierające. Wskazano w nim między innymi na możliwość finansowania działań z projektów ministerialnych, współpracy oraz bezpośrednio finansowanych przez Komisję Europejską.

W przypadku panelu dyskusyjnego na temat promocji na rynku zagranicznym znaczna ilość pytań odnosiła się do praktycznych możliwości wsparcia eksportu polskich produktów na rynki zagraniczne wspierane przez znaki – certyfikaty unijne. Uczestnicy panelu wielokrotnie podkreślali konieczność szerszego wykorzystania pozytywnego wizerunku jaki u europejskich konsumentów posiadają certyfikaty Chronione Oznaczenie Geograficzne i Chroniona Nazwa Pochodzenia, które swoją historią datowane są na lata siedemdziesiąte XX wieku.

Po zakończeniu panelu dyskusyjnego nastąpiło podsumowanie drugiego dnia konferencji, podczas którego zsyntezowano najważniejsze wątki poruszone podczas trwania wykładów i paneli dyskusyjnych.

Trzeciego dnia konferencji po przywitaniu uczestników przez prowadzących, został wygłoszony wykład przez Krzysztofa Zielińskiego na temat: Tworzenie i realizacja strategii rozwoju lokalnego. W prezentacji dotyczącej stworzenia i rozwoju strategii rozwoju odwoływano się do konkretnego regionu, poprzez wykorzystywanie w namacalny sposób jego atutów i zasobów, którymi dysponuje. Jako przykład takiego działania możemy podać austriacką Dolinę Wachau, która po zniszczeniu pod koniec XIX w. upraw winorośli, postawiła na morele, uprawiane tam od czasów rzymskich, z których lokalni producenci wytwarzają certyfikowane wyroby.

Podczas po wykładowej dyskusji uczestnicy wskazali, iż podobną drogą może pójść Podkarpacie, posiadające na swoim terenie uprawy derenia, albo Lubelszczyzna, która dzięki połączeniu wielu czynników w tym i środowiskowych związanych ze specyficznym klimatem i urodzajną glebą, umożliwiających uprawę owoców miękkich – stała się dysponującym dużym potencjałem zagłębiem uprawy owoców takich jak aronia, malina, truskawka, borówka.

Kolejny prezentujący Roman Grzesiak przedstawił nowe trendy na krajowym i światowym rynku agro oraz szanse i zagrożenia jakie się z tym wiążą. Wykazał on między innymi daleko idące zmiany w popycie jakie wywołują: pandemia, zmieniające się globalne i lokalne warunki geopolityczne (wojna w Ukrainie) i finansowe (ceny środków produkcji i inflacja). Wskazał on także na wagę bezpieczeństwa żywnościowego na poziomie krajowym i europejskim.

Podczas panelu dyskusyjnego i sesji pytań dało się słyszeć interesujące głosy wypływające jako konsekwencje logiczne z prezentacji eksperta. Pomimo zawirowań globalnych popyt na produkty żywnościowe najwyższej jakości może rosnąć, gdyż zaliczyć je można zarówno do dóbr luksusowych jak również dóbr pierwszej potrzeby dla świadomych ich prozdrowotnego wpływu na organizmy i ogólny dobrostan konsumentów.

Podczas debaty podsumowującej odbywającej się na zakończenie konferencji, dotyczącej wyboru „lokomotyw” wzrostu w obszarze produktów żywnościowych najwyższej jakości oraz koordynacji
i maksymalizacji efektów promocji polskiej żywności, uznano za konieczne zadbanie, aby charakter kulinarny, metody produkcji i wyroby charakterystyczne dla polskich regionów były odpowiednio certyfikowane. Odpowiednio to znaczy w sposób przemyślany wynikający z potencjału, skali produkcji, zaplecza surowcowego oraz możliwości rozwojowych.

W kwestii produktów żywnościowych wspólnych dla wielu polskich rejonów i mających potencjał w zakresie certyfikacji możemy pomyśleć o: kiszonkach, ze względu na to, że do ich tworzenia wykorzystywana jest technikę konserwacji żywności mającą dość duży związek z Polską (kultura i klimat); miodach, charakteryzujących się różnorodnością wynikającą z odmiennych metod produkcji, charakteru klimatu czy bioróżnorodności; przetworach owocowych, takich jak octy, w końcu jesteśmy zagłębiem owocowym, niestety narażonym na wahania cen surowca, więc koniecznością jest pójście w przetwórstwo; gęsinie, naturalnie wypasanej i będącej słynnym w zachodniej Europie polskim produktem, jednak sprzedawanym przez pośredników zagranicznych; czy chociażby rasy rodzime świń utrzymane w chowie tradycyjnym, również ekologicznym z zachowaniem podwyższonego dobrostanu, na czym można budować markę produktu finalnego. Dodatkowo regionalnie, nie możemy zapomnieć o konieczności szybkiej certyfikacji: derenia (podkarpackie), maliny (lubelskie), aronii (lubelskie), szparaga (wielkopolskie), miodów (lubelskie i podkarpackie), wypieków z mąk ekologicznych i zakwasu (lubelskie, kujawsko-pomorskie) oraz wędlin z ras rodzimych wieprzowiny (kujawsko-pomorskie, podkarpackie, lubelskie, wielkopolskie).

W podsumowaniu podkreślano, że żywność wysokiej jakości to przede wszystkim jakościowy surowiec oraz walory zdrowotne i smakowe. Natomiast pod względem formalnym musi to być koniecznie potwierdzone certyfikatem, stanowiącym przepustkę na najwyższe półki najbardziej wymagających rynków. Konsumenci szukający żywności wysokiej jakości oraz polskich produktów, niejednokrotnie zwracają uwagę na certyfikat, który gwarantuje jakość. Dlatego tak ważne jest stworzenie dla każdego regionu listy produktów, które muszą być jak najszybciej certyfikowane i włożone do koszyka wspólnej promocji, a dla tych które mających już certyfikat konieczne jest wsparcie ich w procesie promocji na rynki zewnętrzne, by wartość dodana do pracy polskich wytwórców była możliwie jak najwyższa.

Powinniśmy brać pod uwagę, że przeprowadzona operacja zarówno może jak i powinna stać się początkiem procesu trwającego lata i prowadzącego w konsekwencji do wzrostu ilości polskich produktów certyfikowanych dostępnych nie tylko na rynku polskim, ale także światowych. Wielu uczestników projektu zgłaszało pilną potrzebę i chęć podjęcia sprawnych i konkretnych kroków w tym kierunku.

Odwiedź portal KSOW – https://ksow.pl. Zostań partnerem Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich

Instytucją odpowiedzianą za treść informacji jest Ogólnopolskie Stowarzyszenie Przetwórców i Producentów Ekologicznych „POLSKA EKOLOGIA”