Sadownicy kolejny raz gościli w Przysieku

VII Zjazd Sadowników Województwa Kujawsko-Pomorskiego odbył się 15 listopada 2016 r. w Przysieku. Zgromadził on producentów owoców z regionu, firmy obsługujące branżę sadowniczą, pracowników Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa. Program konferencji obejmował aktualne zagadnienia związane z sytuacją ekonomiczno-produkcyjną branży sadowniczej.

Konferencję otworzyła Małgorzata Kołacz z KPODR w Minikowie. Podkreśliła specyficzne warunki produkcyjne w regionie. Spadki temperatur w okresie kwitnienia oraz lokalne gradobicia przyczyniły się do pogorszenia jakości uzyskiwanych owoców. Jednak sadownicy w większości uważają ten rok za udany pod względem prowadzenia sadu.

Problemy ze zbytem wyprodukowanych owoców przedstawił w powitaniu dyrektor KPODR dr Roman Sass. Utrzymujące się embargo na eksport owoców do Rosji zmusza sadowników do poszukiwania nowych rynków zbytu na owoce. W takich krajach jak: Chiny, Indie, Wietnam, Singapur, czy Arabia Saudyjska polskie owoce cenione są za jakość
i konkurencyjną cenę. Pozytywne efekty wizyt zagranicznych firm importowych pozwalają mieć nadzieję na zbyt wyprodukowanych jabłek. Jednak eksport do tych państw narzuca zastosowanie takich technologii, które zapewnią wysoką jakość eksportowanych owoców.

Warunki eksportu polskich jabłek do Chin omówiła Sylwia Jurkiewicz z Głównego Inspektoratu Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Warszawie (GIORiN). Złożenie wniosku do Generalnej Administracji ds. Nadzoru Jakości, Inspekcji i Kwarantanny Chińskiej Republiki Ludowej (AQSIQ) o przeprowadzenie analizy ryzyka w odniesieniu do świeżych owoców – jabłek w sierpniu 2014 r. rozpoczęło procedury dopuszczające owoce na rynek chiński. W październiku 2014 r. uzgodniony został harmonogram procedury podczas wizyty delegacji GIORiN w Pekinie. Rewizyta ekspertów chińskich w Polsce we wrześniu 2015 r. pozwoliła ocenić stan plantacji. Następnie 20 czerwca 2016 r. podpisano Protokół w sprawie wymagań fitosanitarnych dla eksportu jabłek z Polski do Chin pomiędzy MRiRW a AQSIQ. Instytucją zaangażowaną w przygotowanie możliwości eksportu jabłek był GIORiN, który opracował procedurę rejestracji, szczegółowe wytyczne dla zarejestrowanych podmiotów w celu spełnienia wymagań fitosanitarnych określonych w Protokole, zasady prowadzenia monitoringu na terenie kraju, pod kątem występowania Erwinia amylovora oraz wytyczne do kontroli owoców, pod kątem porażenia sadów przez grzyba Neofabraea malicorticis w tym metodykę badawczą. Natomiast Instytut Ogrodnictwa w Skierniewicach opracował Załącznik do metodyki integrowanej ochrony „Dodatkowe wymagania przy produkcji jabłek przeznaczonych do wysyłki do Chińskiej Republiki Ludowej”.Warunkiem niezbędnym przy eksporcie jabłek jest rejestracja poszczególnych podmiotów od których owoce muszą spełniać normy bezpieczeństwa sanitarnego oraz być wolne od agrofagów kwarantannowych, istotnych z punktu widzenia Chin (załącznik do Protokołu). Nadzór nad spełnieniem wymogów sprawuje PIORiN.

Jabłka przeznaczone na rynek chiński powinny pochodzić z sadów utrzymywanych w odpowiednich warunkach fitosanitarnych gdzie na bieżąco usuwane są spady, gałęzie, chwasty i opadłe liście. W sadach tych powinny być stosowane zasady integrowanej ochrony roślin lub integrowanej produkcji roślin (IP)). Producent zobowiązany jest do prowadzenia monitoringu (w szczególności na: E. amylovora, C. pomonellai N. malicorticis) i dokonywania zapisów np. w Notatniku Integrowanej Produkcji. Ochrona sadu i owoców powinna być prowadzona zgodnie z programem (metodyką) oraz warunkami Protokołu. Producent powinien zapewnić również odpowiednie warunki zbioru i przechowywania. Przedstawione zostały szczegółowe wymagania dotyczące monitoringu owocówki jabłkóweczki, zarazy ogniowej oraz gorzkiej zgnilizny.

Profesor Mirosława Cieślińska z Instytutu Ogrodnictwa w Skierniewicach przybliżyła zagadnienia związane z występowaniem i szkodliwością groźnych chorób wirusowych i fitoplazmatycznych na roślinach sadowniczych. Jabłonie i grusze mogą porażać między innymi wirus chlorotycznej plamistości liści jabłoni, wirus jamkowatości pnia jabłoni i wirus żłobkowatości pnia jabłoni, które to patogeny poprzez powszechność występowania w sadach ograniczają wzrost i rozwój drzew. Konsekwencją zasiedlenia jest ograniczone plonowanie. Patogeny te do sadu zawlec można z porażonym materiałem szkółkarskim. Dużym problem wsadach jabłoniowych może być fitoplazma proliferacji (miotlastość) jabłoni. Rośliny porażone proliferacją tworzą nadmiernie zagęszczone korony („czarcie miotły”) ograniczając plonowanie. Zbierane owoce są słabo wybarwione i często niesmaczne, o mniejszej zawartości cukru. W sadach gruszowych fitoplazmatyczne zamieranie gruszy jest również poważnym problemem. Zahamowanie wzrostu, osłabienie roślin i obniżenie plonowania występuje przy łagodnym przebiegu tej choroby, natomiast przy jej gwałtownym przebiegu drzewa zamierają w okresie od kilku dni do kilku tygodni. Fitoplazmy proliferacji jabłoni i zamierania gruszy są organizmami kwarantannowymi.

Wirus ospowatości śliwy wywołujący szarkę jest przenoszony z materiałem szkółkarskim i przez mszyce. Jest najgroźniejszą chorobą wirusową drzew pestkowych ograniczającą plonowanie nawet o 80-100% na śliwach, brzoskwiniach, moreli. Charakterystyczne dla tej choroby są chlorotyczne plamy w kształcie pierścieni i smug. Miąższ porażonych owoców zapada się i przebarwia się na czerwono-fioletowo, a same owoce mogą opadać przed zbiorem. Innymi wirusami powszechnie spotykanymi w sadach pestkowych są wirus nekrotycznej plamistości pierścieniowej wiśni i wirus karłowatości śliwy (żółtaczki wiśni). W tych przypadkach przenoszenie wirusów odbywa się nie tylko przez materiał rozmnożeniowy ale również z pyłkiem porażonych roślin i nasionami. Wirus nekrotycznej plamistości pierścieniowej wiśni może nie wywoływać objawów a rośliny reagują obniżką plonu. Niewielkie, chlorotyczne planki, które z czasem ulegają nekrozie i się wykruszają pozostawiając dziurki są typowymi objawami wirusa na liściach. Porażone rośliny są bardziej wrażliwe na przemarzanie i choroby grzybowe.

Jedyną metodą ograniczania chorób wirusowych jest profilaktyka. Tu szczególną uwagę należy zwrócić na zdrowotność materiału szkółkarskiego. Chcąc się zabezpieczyć warto nabywać rośliny z certyfikowanych szkółek. W przypadku chorób wirusowych istotna jest lokalizacja sadu i zabezpieczenie odpowiedniej izolacji przestrzennej od innych plantacji. Duże znaczenie ma systematyczna ochrona pozwalająca zwalczyć wektory wirusów i fitoplazm. Nie należy zapominać o walce z chwastami, gdyż i one mogą być żywicielami groźnych dla roślin sadowniczych wirusów. Na plantacjach powinny być prowadzone systematyczne lustracje na obecność roślin porażonych wirusami i fitoplazmami, a w razie wystąpienia rośliny te powinny być usuwane.

Kolejnym punktem programu było omówienie przez pracowników Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa o. w Toruniu możliwości pozyskania środków finansowych na rozwój gospodarstw sadowniczych. Jako pierwsza wystąpiła Justyna Grożyńska i omówiła zagadnienia związane z realizacją inwestycji „Modernizacja gospodarstw rolnych” Inwestycje, które mogą być realizowane w gospodarstwach sadowniczych obejmują obszar D, czyli są to operacje związane z racjonalizacją technologii produkcji, wprowadzeniem innowacji, zmianą profilu produkcji, zwiększeniem skali produkcji, poprawą jakości produkcji lub zwiększeniem wartości dodanej produktu. Program jest obarczony wieloma wymaganiami, które muszą być spełnione w przypadku uczestnictwa sadowników w systemie. Szczegółowe wymagania są zamieszczone w Rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 21 sierpnia 2015 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłaty pomocy finansowej na operacje typu „Modernizacja gospodarstw rolnych” w ramach poddziałania „Wsparcie inwestycji w gospodarstwach rolnych” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020 (Dz. U. z 2015 r., poz. 1371 oraz z 2016 r., poz. 399 i poz. 1617). Pomoc przyznaje się na operacje zapewniające poprawę ogólnych wyników gospodarstwa obejmującą wyłącznie inwestycje związane bezpośrednio z działalnością rolniczą, w tym również przygotowaniem do sprzedaży produktów rolnych wytwarzanych w gospodarstwie. Inwestycja musi być uzasadniona ekonomicznie i powinna przyczynić się do poprawy ogólnych wyników gospodarstwa (konkurencyjności i rentowności) oraz do wzrostu wartości dodanej brutto w gospodarstwie (GVA), co najmniej o 10%. Ograniczenia występują w gospodarstwach o powierzchni mniejszej jak 1 ha i większej niż 300 ha. Pomoc przyznaje się, jeżeli wielkość ekonomiczna gospodarstwa (SO) jest nie mniejsza niż 10 tys. euro i nie większa niż 200 tys. euro. Wysokość wsparcia w obszarze D nie przekracza 200 tysięcy zł netto (60% kosztów kwalifikowalnych – w przypadku operacji realizowanej przez osoby wspólnie wnioskujące lub młodego rolnika i 50% kosztów kwalifikowalnych – w przypadku innych operacji).Pomoc przyznaje się na operację o planowanej wysokości kosztów kwalifikowalnych powyżej 50 tys. zł. Do kosztów kwalifikowalnych zalicza się między innymi inwestycje związane: z budową, przebudową, remontem połączonym z modernizacją budynków lub budowli wykorzystywanych do produkcji rolnej oraz do przechowywania, magazynowania, przygotowywania do sprzedaży produktów rolnych wraz z zakupem, montażem instalacji technicznej, wyposażenia. W ramach modernizacji można zakupić maszyny, urządzenia, wyposażenia do produkcji rolnej, przechowalnictwa, suszenia, magazynowania, przygotowywania produktów rolnych do sprzedaży, w szczególności sprzętu do uprawy, pielęgnacji, ochrony, nawożenia oraz zbioru roślin, lub urządzeń do przygotowywania, przechowywania, czyszczenia, sortowania, kalibrowania, konfekcjonowania produktów rolnych. Ważną inwestycją dla wielu producentów jest możliwość zakładania sadów lub plantacji krzewów owocowych, gatunków owocujących efektywnie dłużej niż 5 lat, w tym koszty zakupu materiału szkółkarskiego przeznaczonego do założenia sadu lub plantacji krzewów owocowych, gatunków owocujących efektywnie dłużej niż 5 lat. Na dzień dzisiejszy nie ma możliwości realizacji inwestycji polegającej na instalacji nawadniania plantacji. Wynika to z opracowywania założeń do Ustawy Prawo wodne.

Prelegentka omówiła również na podstawie projektu rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi poddziałanie 5.2 „Wsparcie inwestycji w odtwarzanie gruntów rolnych i przywracanie potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku klęsk żywiołowych, niekorzystnych zjawisk klimatycznych i katastrof”. Nabór wniosków jest planowany wg harmonogramu na przełom 2016 i 2017 r. Pomoc przyznaje się producentom, którzy są posiadaczami gospodarstwa rolnego obejmującego co najmniej 1 ha gruntów ornych, sadów, łąk trwałych, pastwisk trwałych, gruntów rolnych zabudowanych, gruntów pod stawami lub gruntów pod rowami i w których wystąpiły szkody spowodowane co najmniej przez jedno ze zdarzeń losowych wymienionych w art. 3 ust. 2 pkt 2-6 i 8-11a  ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o ubezpieczeniach upraw rolnych i zwierząt gospodarskich. Z działania tego mogą skorzystać producenci, u których w roku składania wniosku lub w roku poprzedzającym rok składania wniosku o przyznanie pomocy w gospodarstwie wystąpiły szkody, oszacowane przez komisję. W roku kalendarzowym straty te wynoszą co najmniej 30% średniej rocznej produkcji rolnej w gospodarstwie z trzech lat poprzedzających rok, w którym wystąpiła szkoda, albo z trzech lat w okresie pięcioletnim poprzedzającym rok, w którym wystąpiła szkoda, z pominięciem roku o najwyższej i najniższej produkcji w gospodarstwie – w uprawach rolnych, orazdotyczą składnika gospodarstwa, którego odtworzenie wymaga poniesienia kosztów wchodzących w zakres kosztów kwalifikowanych.

Pomoc przyznaje się na z odtworzenie składnika gospodarstwa, który uległ zniszczeniu bądź uszkodzeniu i wartość szkody została oszacowana przez komisję powołaną przez wojewodę właściwego ze względu na miejsce wystąpienia szkód; obejmującą wyłącznie inwestycje związane bezpośrednio z działalnością rolniczą, w tym również przygotowaniem do sprzedaży produktów rolnych wytwarzanych w gospodarstwie. Inwestycja musi być uzasadniona ekonomicznie o planowanej wysokości kosztów kwalifikowalnych powyżej 20 tys. zł. Refundację przyznaje się miedzy innymi do: budowy, przebudowy, remontu połączonego z modernizacją budynków lub budowli wykorzystywanych wyłącznie do produkcji rolnej oraz do przechowywania, magazynowania, przygotowywania do sprzedaży produktów rolnych (łącznie ze zlokalizowanymi w tych budynkach pomieszczeniami higieniczno-sanitarnymi), wraz z zakupem, montażem instalacji technicznej, wyposażenia, kosztów rozbiórki i utylizacji materiałów szkodliwych pochodzących z rozbiórki pod warunkiem, że rozbiórka jest niezbędna do realizacji operacji. W ramach działania można zrealizować inwestycje polegające na zakupie nowych maszyn, urządzeń, wyposażenia do produkcji rolnej, przechowalnictwa, suszenia, magazynowania, przygotowywania produktów rolnych do sprzedaży, w szczególności sprzętu do uprawy, pielęgnacji, ochrony, nawożenia oraz zbioru roślin, lub urządzeń do przygotowania, przechowywania, czyszczenia, sortowania, kalibrowania i konfekcjonowania produktów rolnych oraz odtwarzania plantacji chmielu, sadów lub plantacji krzewów owocowych, gatunków owocujących efektywnie dłużej niż 5 lat. Do kosztów zalicza się koszty transportu do miejsca realizacji operacji materiałów służących realizacji operacji oraz maszyn i urządzeń objętych operacją, a także koszty montażu.Pomoc wypłaca się do limitu, który w okresie realizacji programu wynosi maksymalnie 300 tys. zł na jednego beneficjenta i na jedno gospodarstwo. Pomoc przyznaje się w wysokości do 80% kosztów kwalifikowalnych. Justyna Wołowska z ARiMR o. w Toruniu przedstawiła zagadnienia związane z poddziałaniem 4.2 „Wsparcie inwestycji w przetwarzanie produktów rolnych, obrót nimi lub ich rozwój” działania „Inwestycje w środki trwałe”. Beneficjentami naboru zwykłego są osoby fizyczne, prawne lub jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej, które prowadzą działalność jako mikro, małe lub średnie przedsiębiorstwo. Przedsiębiorstwa te wykonują działalność w zakresie przetwarzania lub wprowadzania do obrotu produktów rolnych objętych Załącznikiem nr 1 do Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej oraz prowadzą przynajmniej jeden z rodzajów działalności wymienionych w załączniku nr 1 do rozporządzenia wykonawczego lub w zakresie przetwórstwa roślin na cele energetyczne, są zdolne do zrealizowania operacji oraz osiągnięcia i zachowania jej celu. Wsparcie mogą uzyskać grupy producenckie o ile nie są uznaną organizacją producentów owoców i warzyw, w której programie operacyjnym uwzględniono realizację zadań inwestycyjnych w zakresie zbieżnym z zakresem poddziałania 4.2.

Dotacje można uzyskać na inwestycje w sektorach przetwórstwa: mleka, mięsa (bez uboju o dużej skali), owoców i warzyw (w tym produkcja win gronowych, cydru z wyłączeniem winopochodnych i winopodobnych), zbóż (bez produkcji słodu), ziemniaków, jaj, miodu, lnu i konopi, roślin oleistych, wysokobiałkowych, przetwarzania produktów rolnych na cele energetyczne, usługowe zamrażanie wraz z przechowywaniem produktów rolnych. Prelegentka przedstawiła koszty kwalifikowane, które obejmują m.in.: Inwestycje budowlane – ale tylko w zakresie niezbędnym do wdrożenia inwestycji w zakresie maszyn i urządzeń. Koszty kwalifikowane obejmują również maszyny i urządzenia do: magazynowania lub przechowywania produktów rolnych, przetwarzania produktów rolnych,  magazynowania produktów i półproduktów rolnych oraz przygotowania ich do sprzedaży oraz przetwarzania lub magazynowania produktów rolnych wyposażenia w instalacje związane z ochroną środowiska i przeciwdziałaniem zmianom klimatu,. Pomoc nie obejmuje m.in. kosztów nabycia nieruchomości, podatku VAT, nabycia rzeczy używanych, leasingu zwrotnego, kosztów dostosowania do wymogów unijnych, inwestycji odtworzeniowych oraz zakupu środków transportu. Wysokość wsparcia: wynosi 300 tys. zł, w przypadku rolników składających wnioski w naborze tematycznym, nie mniej jednak niż 10 000 zł, 3 000 000 zł – w przypadku zakładów przetwórczych, nie mniej niż 100 000 zł, 15 000 000 zł – w przypadku związku grup producentów rolnych lub zrzeszenia organizacji producentów, nie mniej niż 100 000 zł. Beneficjent może uzyskać do 50 % kosztów kwalifikowalnych. Prelegentka przedstawiła warunki przyznania pomocy oraz kryteria wyboru operacji.

Ogólne zasady nawożenia w uprawie czereśni ze szczególnym uwzględnieniem fertygacji przedstawił dr inż. Andrzej Grenda z firmy Yara Poland Sp. z o.o. Według prelegenta podstawą do racjonalnego nawożenia jest znajomość zasobności gleby w składniki pokarmowe. Wykładowca zachęcał słuchaczy do wykonywania analiz ogrodniczych gdzie analiza podstawowa obejmuje badanie określające pH gleby, zawartość azotu w formie azotanowej, fosforu, potasu, wapnia, magnezu, chloru oraz zasolenie. Natomiast wykonywane próby sadownicze określają pH oraz zawartość P, K, Mg. Analizy te określają zawartość składników w glebie a nie jak w przypadku analiz ogrodniczych zawartość składników dostępnych dla roślin. Dlatego też mogą być rozbieżności przy określaniu dawek nawozów przy poszczególnych analizach. Następnie prelegent przedstawił zapotrzebowanie pokarmowe czereśni w poszczególnych okresach fenologicznych. W zależności od przebiegu pogody rośliny mogą pobierać znaczne ilości azotu, potasu i wapnia już na początku kwietnia. Co oznacza, że w tym okresie składniki te powinny być dostępne dla roślin. W okresie okołokwitnieniowym zwiększone zapotrzebowanie występuje na: cynk, molibden, siarkę, bor, magnez oraz fosfor. Są to składniki, które dostarczone w sposób zbilansowany wpływają na stymulację wzrostu i kwitnienia w warunkach wiosennych. Po kwitnieniu należy zadbać o wapń i potas, nie zapominając o azocie. Natomiast przy wyrośniętych zawiązkach należy dostarczyć roślinom N, P, K, Mg, Fe i Mo – składniki wpływające na fotosyntezę. Następnie prelegent przedstawił ogólne zasady fertygacji upraw w gruncie. Ważne jest stosowanie odpowiednich dawek lub stężeń nawozów w czasie fazy rozwojowej lub przedziale czasu. W założeniach stężenie robocze nie powinno być mniejsze niż 0,05%, przy mniejszej częstotliwości wykonywania zabiegów (np.: raz, dwa razy w tygodniu) powinno być wyższe, ale nie przekraczać: 0,3%. Pamiętać należy, że fertygację na glebach lżejszych należy przeprowadzać częściej, mniejszymi stężeniami natomiast na glebach cięższych rzadziej większymi stężeniami. Wykładowca zaznaczył, że ten sposób nawożenia w naszych warunkach klimatycznych powinien być uzupełnieniem nawożenia tradycyjnego.

Małgorzata Kołacz
KPODR Minikowo