W dniach 16 do 24 września 2019 roku rolnicy oraz pracownicy ośrodków doradztwa rolniczego z województwa warmińsko-mazurskiego, mazowieckiego, pomorskiego oraz kujawsko-pomorskiego dzięki realizacji operacji pn. „Innowacje w prowadzeniu gospodarstwa ekologicznego” w ramach Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich mieli możliwość  zapoznania się z funkcjonowaniem instytucji działających na rzecz rolnictwa ekologicznego oraz gospodarstwami ekologicznymi we Francji. Celem podróży były gospodarstwa o różnym profilu produkcji w północno – zachodniej części Francji, w Bretanii. Wymiana doświadczeń oraz wiedzy w rolnictwie jest bardzo ważna, ze względu na możliwość szybszego postępu w produkcji zwierzęcej jak i roślinnej. Niezwykle istotna jest współpraca rolników ekologicznych, gdyż jest to bardzo trudny system produkcji, gdzie wiedza oraz doświadczenie są kluczowym elementem osiągnięcia plonów najwyższej jakości. Rynek rolnictwa ekologicznego jest rynkiem rozwijającym się, ze względu na wzrastającą świadomość konsumentów. Rozwój rolnictwa ekologicznego jest ogromną szansą dla polskich rolników, często gospodarujących na niewielkich powierzchniach oraz dla konsumentów na dostęp do żywności najwyższej jakości.

Pierwszym odwiedzonym gospodarstwem było gospodarstwo pana Pascala Bizeul, prezesa związku rolników w regionie. Związek rolników jest inicjatywą prywatną, zrzeszającą ponad 40 hodowców w stowarzyszeniu pod nazwą UNEBIO, którzy zajmują się hodowlą bydła mięsnego. Ze względu na dynamiczny rozwój rynku wołowiny ekologicznej we Francji w planach jest  powiększenie stowarzyszenia do 100 hodowców bydła. Ideą stowarzyszenia UNEBIO jest rozwój rynku mięsa ekologicznego, uzyskanie stabilnej ceny, ułatwienie kwestii związanej z przetwórstwem oraz marketingiem produktów. Każdy członek stowarzyszenia wnosi opłatę, która jest uzależniona od ilości sprzedanych tuszy ( 4 centy z kg). Część pieniędzy pozostaje w stowarzyszeniu i jest przeznaczana m.in. na inwestycje w przetwórnie, promocję produktów, edukację społeczeństwa, ta część zainwestowanych pieniędzy wraca do rolnika po dwóch latach. Natomiast druga część składki jest bezzwrotna, gdyż pozostaje na obsługę administracyjną stowarzyszenia. Ważną kwestią jest to, że zrzeszeni rolnicy mogą część mięsa sprzedawać samodzielnie na rynkach, targach lub bezpośrednio klientom, a tylko część przez stowarzyszenie. Dzięki funkcjonowaniu stowarzyszenia rolnicy mogą dyktować ceny swoich produktów, dlatego rynek mięsny jest rynkiem stabilnym i rozwijającym się w szybkim tempie. Pan Pascal pokazał również swoje gospodarstwo o powierzchni 56 ha, w który hoduje bydło oraz drób w systemie rolnictwa ekologicznego oraz trzodę chlewną w systemie rolnictwa konwencjonalnego ze względu na niedostosowanie budynków do wymogów rolnictwa ekologicznego. Produkcja polowa jest w całości skoncentrowana na dostarczaniu paszy dla zwierząt (siano, sianokiszonki, zboża, bobik) oraz na wybiegi dla zwierząt.

Bydło mięsne na pastwisku w gospodarstwie pana Pascala Bizeul

Drugie gospodarstwo o powierzchni 36 ha należało do pani Mathilde Simonneaux. Rolniczka na 12 ha uprawia zboża oraz grykę, które są w gospodarstwie przetwarzane na mąki. Zajmuje się również hodowlą owiec oraz bydła. Ponadto w gospodarstwie jest trzy hektarowy sad ze starymi odmianami jabłoni, z których tłoczy około 3 tys. litrów soku rocznie. Zarówno sok, jak i mąka są sprzedawane bezpośrednio w gospodarstwie oraz na różnego rodzaju targach, rynkach. Ponadto raz w tygodniu rolniczka piecze chleb, który również jest sprzedawany w gospodarstwie. Właścicielka gospodarstwa jest również prezesem spółdzielni sprzętu rolniczego do produkcji ekologicznej CUMA BIO. Rolnicy zrzeszeni w spółdzielni wnoszą coroczną opłatę potrzebną na konserwację i naprawy sprzętu. Taka organizacja chroni rolników przez wielkimi inwestycjami w sprzęt do uprawy roli i zbioru plonów.

Gryka ekologiczna w gospodarstwie pani Mathilde Simonneaux

]

Rolnik ekologiczny pan Kazimierz Jachymski daje mąkę z własnego młyna właścicielce gospodarstwa pani Mathilde Simonneaux

Młyn w gospodarstwie pani Mathilde Simonneaux

Brona chwastownik należąca do spółdzielni CUMA BIO

Kolejne odwiedzone gospodarstwo zajmowało się produkcją roślinną, głównie uprawą zbóż oraz warzyw. Właścicielka gospodarstwa, pani Annie Bertin, uprawia miniaturowe odmiany warzyw oraz wiele odmian uprawianych gatunków. W ten sposób zapewnia odbiorcom bogaty asortyment oraz wydłużenie okresu dostaw produktów. Swoje produkty dostarcza m.in. do paryskich restauracji oraz sprzedaje na targu w Rennes, który jest jednym z najważniejszych targów owocowo-warzywnych we Francji. Rolniczka od wielu lat zajmuje się uprawą ekologiczną,  Ma ogromną wiedzę i chętnie sią nią dzieli, pisząc artykuły do prasy branżowej.  Jej produkty są znane i cenione. Pomimo braku strony internetowej nie ma problemów ze sprzedażą swoich plonów. Wyzwaniem dla francuskich rolników podobnie jak dla polskich, szczególnie w przypadku upraw warzywniczych jest brak siły roboczej. Ponadto coraz częściej zdarzają się lata z deficytem wody, szczególnie trudny dla rolników był również ten rok.

Rolniczka Annie Bertin częstuje uczestników wyjazdu nową czerwono-białą odmianą buraka

Marchew chroniona przed szkodnikami na polu u pani Annie Bertin

Rennes – drugi co do wielkości targ spożywczy we Francji

Polscy rolnicy mieli również okazję wysłuchać ciekawego wykładu przeprowadzonego przez pracownika Stowarzyszenia Inicjatyw Ekologicznych BIO Bretania. Stowarzyszenie funkcjonuje od 1995 roku, w 2016 roku stało się organizacją pożytku publicznego. Członkami stowarzyszenia są reprezentanci różnych grupy związanych z rolnictwem ekologicznym i ochroną środowiska, w tym producenci ekologiczni, konsumenci, organy doradcze. Wysokość składki członkowskiej jest uzależniona od reprezentowanej grupy. Stowarzyszenie wydaje biuletyn o aktualnościach w rolnictwie ekologicznym, zajmuje się m.in. edukacją społeczeństwa na temat zdrowego odżywiana, wpływem rolnictwa na środowisko, marketingiem oraz dystrybucją produktów ekologicznych. Ponadto prowadzi badania produktów ekologicznych pochodzących od rolników zrzeszonych w stowarzyszeniu. Badane są m.in lokalne odmiany warzyw pod kątem odporności na choroby, testowany jest popyt na wprowadzane nowości odmianowe na rynek. Wykładowczyni opowiedziała o ciekawych rozwiązaniach  prawnych dotyczących żywności ekologicznej we Francji. Mianowicie w szkolnych stołówkach 20 % produktów musi pochodzić z upraw ekologicznych, w ciągu 2 lat rząd planuje znacząco zwiększyć procentowy udział produktów bio. Ponadto 1 dzień w ciągu tygodnia obowiązuje menu bezmięsne. Obecnie funkcjonują 2 szkoły, które serwują posiłki w 100%  z produktów ekologicznych. Celem rządu jest również to aby w 2022 roku 15 % powierzchni w dużych marketach spożywczych było przeznaczonych na produkty rolnictwa ekologicznego.

Ciekawym gospodarstwem była farma państwa Communier et Hingouet zajmująca się hodowlą drobiu (kurczaki, perliczki) oraz produkcją jaj. Powierzchnia gospodarstwa wynosi 20 ha, 14 ha przeznaczonych jest na uprawy polowe (rzepak, kukurydza, pszenżyto, pszenica, bobik), 6 ha na wybiegi. Drób jest utrzymywany na pastwisku w mobilnych kurnikach o powierzchni 60m², w każdym kurniku jest 600 kur, na każdą nioskę przypada 4m² wybiegu. Jaja są zbierane automatycznie za pomocą specjalnych taśm, co bardzo usprawnia pracę. Drób, który jest hodowany na mięso trafia do uboju między 13 a 14 tygodniem życia, rocznie ubijanych jest 18 tys. sztuk drobiu. Przy gospodarstwie funkcjonuje również sklepik z produktami ekologicznymi zarówno z własnego gospodarstwa jak i z innych gospodarstw.

Drób w gospodarstwie państwa Communier et Hingouet

Automatyczne zbieranie jaj oraz ich kalibracja

Kolejnym odwiedzonym gospodarstwem była farma państwa Hignet. Rolnicy od 1997 roku powiększyli areał swojego gospodarstwa z 11ha do 50 ha, uprawiają różne odmiany ziemniaków, wiele gatunków warzyw oraz prowadzą produkcję sadowniczą. Rolnicy z jabłek produkują w gospodarstwie cydr pod własną marką „Saveurs et Couleurs” oraz tłoczą sok z jabłek i gruszek. Swoje produkty sprzedają w ramach sprzedaży bezpośredniej. Świadczą także usługi tłoczenia soków okolicznym rolnikom. Ciekawostką była prezentacja pracującego sprzętu do zbierania owoców w sadzie.

Tłoczenie soku gruszkowego w gospodarstwie państwa Hignet

Sok z jabłek wyciśnięty w gospodarstwie państwa Hignet

Maszyna do zbierania jabłek, gospodarstwo państwa Hignet

rozdrobnione gruszki przygotowane do tłoczenia soku

Rozdrobnione gruszki przygotowane do tłoczenia soku

Rolnicy  odwiedzili gospodarstwo zajmujące się hodowlą kóz mlecznych. Pan Pierre Estrade zanim zakupił gospodarstwo swoje doświadczenie zdobywał przez kilka lat pracując na farmie hodującej kozy i wytwarzającej sery. Na farmie o powierzchni 45 ha utrzymuje kozy, świnie, krowy, konie. Od 45 kóz pozyskuje około 20 tys. litrów mleka rocznie. Tak się zafascynował rolnictwem ekologicznym oraz produkcją serów, że sam podjął ten ogromny trud. Jego pasja i zaangażowanie zapewniają, że powstające produkty są najwyższej jakości oraz w przystępnej cenie. Ideą rolnika jest, żeby wyprodukowane przez niego sery trafiały do klienta o przeciętnych możliwościach finansowych. Pomimo, że popyt na ekologiczne sery jest duży rolnik nie chce, żeby jego produkty były dostępne tylko dla najbogatszej grupy społecznej.

Świnie w gospodarstwie pana Pierre Estrade

Kozy w gospodarstwie pana Pierra Estrade

 Ostatnie gospodarstwo należało do trzech właścicieli, łączna powierzchnia to 140 ha, gdzie ok 10 ha przeznaczane jest pod uprawę zbóż, 8 ha na kukurydzę, reszta to trwałe użytki zielone. Z kukurydzy rolnicy robią pellet do skarmiania zwierząt, nie stosują natomiast sianokiszonek. W gospodarstwie utrzymywanych ekstensywnie jest 100 krów mlecznych, które rocznie dają około 600 tys. litrów mleka. Krowy są użytkowane przeciętnie przez 5-6 laktacji, stado jest uzupełniane własnym materiałem hodowlanym. Z wyposażenia gospodarstwa rolników zaciekawiła wiata z dmuchawą dosuszającą siano.

Oprócz wizyt u francuskich rolników odbyło się również spotkanie z przedstawicielami Federacji Regionalnej Agrobiologistow 35. Federacja jest strukturą, która działa na rzecz rolnictwa ekologicznego w czterech departamentach Bretanii. W zarządzie federacji zasiadają rolnicy ekologiczni. Celem struktury Agrobio 35 jest rozwój i promocja rolnictwa ekologicznego. Federacja współpracuje z władzami lokalnymi, prowadzi szkolenia na temat wpływu systemu rolnictwa na zmiany klimatyczne, działa w zakresie organizacji sprzedaży, krótkich łańcuchów dostaw, organizuje spotkania rolników z konsumentami. Poza tym świadczy usługi doradcze dla rolników, którzy chcą przestawić swoje gospodarstwo na ekologiczny system produkcji. Federacja wydaje również miesięcznik Symbiose poświęcony kwestiom dotyczącym rolnictwa ekologicznego, publikowane są w nim m.in. wyniki różnych badań polowych  w uprawach ekologicznych.

Zapoznanie się z gospodarstwami francuskich rolników, stowarzyszeniami działającymi na rzecz  rolnictwa ekologicznego oraz rozwiązaniami prawnymi sprzyjającymi rozwojowi eko rolnictwa  było bardzo ciekawym doświadczeniem dla uczestników wyjazdu. Szczególnie rozwiązania prawne funkcjonujące we Francji pokazują rolnikom jak ważne jest wsparcie rządu w rozwoju rolnictwa ekologicznego. Ponadto wyjazd studyjny zorganizowany dla rolników z czterech województw dał  możliwość poznania się, nawiązania współpracy oraz wymiany doświadczeń. Zdobyta wiedza oraz nawiązana współpraca z pewnością przełoży się na rozwój rolnictwa ekologicznego w Polsce.

Stodoła, w której jest dosuszane siano

Tekst i foto Ilona Oleś
KPODR w Minikowie